Լրագրի  զրուցակիցն է քաղաքագետ Հայկ Սահակյանը

 

Ապրիլյան պատերազմական գործողություններից հետո կանբազմաթիվ հարցեր, 

մարդկանց մեջ կուտակված բողոք, բայց այնփողոց դուրս չի գալիս, ինչու՞։

 

Մեզանից յուրաքանչյուրը երևի կարող է բազմաթիվ օրինակներ բերել, երբ շատ կարևոր ու վճռորոշ հարցեր էին քննարկվում, հակահայկական որոշումներ ընդունվում տարբեր ատյաններում, ինչպիսին է ասենք գազի գնի թանկացումը, որը հայ հասարակության մոտ անթաքույց բողոք առաջացրեց, բայց այդպես էլ բազմամարդ ցույցեր չեն լինում կամ շատ թույլ դրսևորումներ են ունենում: Առաջին հայացքից անհասկանալի է, թե ինչպես կարելի է նման «անատամ» հասարակություն ունենալ՝ հատկապես երբ դու դեռ չավարտված պատերազմի մեջ ես գտնվում, երբ քո ինքնապաշտպանական բնազդները մաքսիմալ լարված պետք է լինեն: Պարզվում է, որ մենք շատ լավ էլ կարող ենք ապրել այդպես, մենակ մի քիչ բողոքում ենք, զայրանում, հայհոյում, մեղադրում իշխանություններին՝ բայց ոչ երբեք մեզ, մի հատ էլ ստատուս ենք գրում ֆեյսբուքում ու դրանով մեր միսիան, պայքարը ավարտած համարում: Ցավոք, մենք այսօր հենց այդ հասարակությունն ենք, ով իր խնդիրներն իր մեջ չի տեսնում, իր առջև ծառացած խնդիրների աչքերի մեջ ուղիղ չի նայում, որ հասկանա խորքային պատճառները, սեփական թերությունները, վերլուծի դրանք, լուծումներ գտնի և կիրառի դրանք իրական կյանքում: Մենք՝ քաղաքացիներս, նույնիսկ մեր քիչ թե շատ հաջող փորձերը չենք վերլուծում, որ հասկանանք, թե այդ փոքր կամ մեծ հաջողության գաղտնիքը ինչում էր, իսկ թերությունները որոնք էին… Օրինակ, վերջերս լրացավ Էլեկտրիկ Երևանի մեկ տարին, ֆեյսբուքահայության մի ստվար զանգված Բաղրամյան փողոցում անցկացրած լավ ժամանակների մասին գրառումներ արեց, նկարներ շեյրեցին, բայց դուք տեսա՞ք մի խորքային վերլուծություն այն մասին, թե այդ ինչպե՞ս ստացվեց, որ այդ հզոր շարժումը նախ սկսվեց, հետո այդքան մարդ հավաքվեց, հասավ պիկին ու քանդվեց, այդ ինչպե՞ս ստացվեց, որ ոստիկանությունն այդքան բարի էր գտնվում փողոցում գիշերող քաղաքացիների նկատմամբ՝ վայրի ծեծ ու ջարդից հետո, այդ ինչպե՞ս ստացվեց, որ շարժման կարկառուն դեմքերից մեկը հայտնվեց իշխանության ներկայացրած սահմանադրական բարեփոխումների քարոզչական ճամբարում և այլն… սրանք հարցեր են, որոնց պետք է պատասխան տրվի, որ հասկանանք, թե իրականում ինչ եղավ, ինչպես եղավ, որտեղ կիսատ քայլ արվեց, որ քայլը ճիշտ չէր, դասեր քաղենք հետագայի համար:

 

Ինչ վերաբերվում է ապրիլյան դեպքերին, ապա այն ենթադրությունների ու անպատասխան հարցերի մի ամբողջ թնջուկ է, և եթե մենք չկարողանանք այդ հարցերի պատասխանները գտնել, ապա ստիպված ենք լինելու մտածել ոչ թե քաղաքացիական հասարակության, ժողովրդավարության, կոռուպցիայի դեմ պայքարի, այլ՝ գոյություն ունենալու մասին… Որովհետև մենք այդպես էլ չիմացանք, թե ինչպե՞ս Ադրբեջանը մեծաթիվ զորք, տեխնիկա, զինամթերք գաղտագողի մոտեցրեց մեր սահմաններին, և մենք չիմացանք դրա մասին ու հանկարծակիի եկանք, այդ ինչպե՞ս թշնամու ուղղաթիռները մոտեցան մեր առաջնագծին ու կրակեցին զինվորների վրա այն դեպքում, որ դրանք պետք է սահման չհասած 3-5 կմ հեռավորության վրա արդեն հայտնաբերվեին ՀՕՊ զորքերի կողմից և ոչնչացվեին, այդ ինչպե՞ս մենք կորցրեցինք հողեր, երբ մեզ անդադար քարոզում էին, որ եթե Ադրբեջանը համարձակվի հարձակվել մեր վրա, մեր զոքերը Բաքվում կհայտնվեն, այդ ինչպե՞ս ռուսական արտադրության Սմերչ համակարգերը կրակեցին մեր վրա, երբ ամբողջ իշխանական ռեսուրսները լծված էին մեզ բոլորիս համոզելու, որ ռուսը չի թողնի, որ դրանցով կրակեն մեր վրա և այլն…

 

Արդյոք արժանահավատ են ձեզ համար վարչախմբի,մասնավորապես ՊՆ-ի առաջ քաշած վարկածները և Սերժ Սարգսյանի այն թեզը, թե 800 հեկտարը այն հողատարածքը չէ որիհամար արժե պատերազմել։

 

Իհարկե ոչ, ի՞նչ ասել է այն հողատարածքը չէ… Պետք է իրենց տան բակը կամ Հանրապետության Հրապարակը լինե՞ր, որ հարկ համարեին այն պաշտպանել. մինչև հրապարակ հասնելը թշնամին անջրդի ու «անպիտան» հողատարածքներով պիտի գա, որ հասնի հրապարակ: Իսկ եթե դրանք այն տարածքները չէին, որոնց համար պետք էր կռվել, թող առանց զոհերի հանձնեին… Նման մոտեցում ցուցաբերելը բարոյալքում է սահմանին կանգնած զինվորին, քանի որ եթե նոր հարձակում լինի, զինվորը ո՞նց պետք է որոշի՝ դա այն տարածքն է, որ պետք է պաշտպանի, դրա համար կռիվ տա, կյանքը տա, եթե հարկավոր է, թե ուղղակի թողնի ու հեռանա՝ առանց պաշտպանելու. չէ որ եթե կռվեց ու զոհվեց, հանկարծ կարող է ինչ որ մեկը որոշի, որ դրա համար չարժեր զոհվել, ու այդ տարածքներն այն տարածքները չէին… Աբսուրդային մոտեցում է, պետության սահմանների յուրաքանչյուր սանտիմետրը կարևոր է ու պաշտպանության արժանի, դա մեր անվտանգության մինիմալ պայմանն է, պետության ամբողջականությանը նման մոտեցում ցուցաբերելը պետական գործչին հարիր մոտեցում չի: Ու բացի այդ, ինպե՞ս կարող են արժանահավատ լինել իշխանական վարկածները, եթե մեզ մինչ այդ համոզում էին, թե մեր կորուստները չնչին են, իսկ թշնամունը՝ ահռելի, որ մենք հաղթել ենք քառօրյա պատերազմը, բայց հետո պարզվեց, որ 100-ից ավել զոհեր ունենք, ահագին տանկեր ենք կորցրել և ինչ որ «անպիտան» 500 մետր հողատարածք, որը Ս. Սարգսյանի՝ օդանավում ձեռքի հետ բացահայտումով դարձավ 800 հեկտար հողատարածք… Այս ամենից հետո, բնականաբար, իշխանությունների առաջ քաշած վարկածներն ու թեզերը վստահելի և արժանահավատ չեն:

 

Մենք ունենք շատ քաղբանտարկյալներ. ինչով են պայմանավորվածվարչախմբի վախերը, մասնավորապես Ժիրայր Սեֆիլյանին 

ձերբակալելը ինչպես կբացատրեք։

 

Այս կապակցությամբ ուզում եմ մի հետաքրքիր զուգահեռ տանել մեր իրականության և Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի տարիներին կիրառված մի տեխնոլոգիայի միջև, որը շատ պատահական հանդիպեցի օնլայն տիրույթում: Մանրամասն թվերը չեմ հիշում, դրա համար կարելի է դիմել պատմաբաններին, բայց երբ Ճապոնիան հարձակվեց Չինաստանի վրա և գրավեց ահռելի մեծ տարածքներ՝ ահռելի քանակով բնակչությամբ, հարց առաջացավ, թե ինչպե՞ս համեմատաբար փոքրաթիվ զինված ուժերով պահել այդ հսկայածավալ գրավյալ տարածքները: Եվ նրանք կիրառեցին մի հետաքրքիր տեխնոլոգիա. մոտ մեկ ամիս շարունակ բոլոր բանուկ ճանապարհների վրա քարեր էին լցնում՝ ճանապարհի անցանելիությունը խոչընդոտելու նպատակով և սկսում հետևել բնակիչների գործողություններին: Բոլոր այն քաղաքացիները, ովքեր անցնելով այդ ճանապարհով, կպնում էին քարերին, ընկնում, վնասվում, հայհոյում, բողոքում այդ դառը վիճակից ու անցնում գնում էին, այդ մարդիկ ճապոնացիներին չէին հետաքրքրում, իսկ նրանք, ովքեր փորձում էին քարերը ճանապարհից հանել՝ այն առավել անցանելի ու հարմարավետ դարձնելու համար, ցուցակագրվում էին ու գլխատվում կամ գնդակահարվում: Դրանով ճապոնացիները չին հասարակության միջից առանձնացնում և վերացնում էին նախաձեռնող տարրին՝ հասարակությանը վերածելով հեշտ կառավարելի ու կանխատեսելի մի զանգվածի, որն անընդունակ է պայքարել իր խնդիրները լուծելու համար: Առանց նախաձեռնող, առանց պայքարող հատվածի, հասարակությունը ունակ է միայն գոյատևելու, ոչ ավելին:

 

Կարծում եմ նույն տեխնոլոգիան կիրառվում է մեզ մոտ, երկար տարիներ շարունակ՝ կոսմետիկ փոփոխություններով ուղղակի: Այսինքն մեր հասարակության նախաձեռնող հատվածին ոչ թե գլխատել կամ գնդակահարել են, այլ ստեղծում են պայմաններ, որ նրանք կամովին հեռանան Հայաստանից. վարկաբեկում են, հոգեբուժարան հասցնում, բանտարկում, ճնշումներ գործադրում, որպեսզի լռեն, համակերպվեն, կամ հեռանան ուղղակի: Ճիշտ նույնությամբ Ժիրայր Սեֆիլյանի դեպքում կարելի է տեսնել այդ տեխնոլոգիայի կիրառումը. Սերժ Սարգսյանը օդանավում հարցազրույց է տալիս, հնչում է պաշտոնապես, որ 800 հեկտար տարածք ենք կորցրել (չենք մոռանում, որ մինչ այդ պաշտոնական քարոզչությունն անդադար պնդում էր, որ մենք հաղթական քառօրյա պատերազմ ենք մղել, քանի որ Ադրբեջանը չի կարողացել լուծել իր առջև դրված խնդիրները), որ այդ տարածքները «անպիտան» են, որոնց վերադարձնելու համար չարժե զինվորի կյանքը վտանգի ենթարկել, բայց ով ուզում է, թող գնա և հետ բերի: Սեֆիլյանը հայտարարեց, որ ինքը պատրաստ է դրանք հետ բերել, որոշ ժամանակ անց նրան ձերբակալեցին:

 

Հայաստանում հայի որ տեսակն է մնացել և այսպիսով վարչախումբը ինչ խնդիր է լուծում։

 

Այն վիճակը, որ հիմա տիրում է, շատ բանի մասին է խոսում, թե հիմնականում որ տեսակն է գերիշխում մեր հասարակության մեջ, և դրանով իշխանությունը լուծում է իր անվտանգ վերարտադրության խնդիրը:

 

 

 

---