Սեպտեմբերի 5-ին Հայաստան է ժամանում Վրաստանի վարչապետ Գեորգի Կվիրիկաշվիլին: Մի քանի օր առաջ Վրաստանի նոր դեսպանից ընդունելով հավատարմագրերը, Սերժ Սարգսյանը հայտարարել էր, որ Հայաստանում սիրով սպասում են Վրաստանի վարչապետին: Ըստ ամենայնի սպասում են ոչ միայն սիրով, այլ նաեւ կարեւոր հարցերով:

 

Բանն այն է, որ Վրաստանում հասունանում է նախընտրական հերթական աղմուկը, այս անգամ պաշտպանության նախարարության շուրջ: Օրերս պաշտոնից հեռացած նախարար Թինա Խիդաշելին մեղադրում է նոր նախարարին, որ նա աշխատանքից հեռացնում է բոլոր այն պաշտոնյաներին, որոնք բանակցել են ՆԱՏՕ-Վրաստան հարաբերության շուրջ, այդ թվում ՆԱՏՕ Վարշավայի Վեհաժողովի շրջանակում, որտեղ քննարկվել է Վրաստանի հետ հարաբերության նոր փաթեթ:

 

Խիդաշելին մեղադրում է նոր նախարար Լեվան Իզորիային, որ նա այդպիսով հարվածում է Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերության ընթացքին, զինված ուժերի բարեփոխումներին: Իզորիայի հասցենին հնչում են նաեւ մեղադրանքներ, թե նա գործում է ռուսական հատուկ ծառայությունների համար շահեկան տրամաբանությամբ: Այդ մեղադրանքն էլ հնչեցրել է Ուկրաինայի վրացական լեգեոնի ներկայացուցիչներից մեկը:

Նախընտրական այդօրինակ աղմուկը դառնում է Վրաստանի ներքին կյանքին բնորոշ: Եվ այդ առումով հատկանշական թեմաներից է հենց «ռուսական» թեման, երբ իշխող ուժի հասցեին հնչում են Ռուսաստանի շահերից բխող քայլերի համար մեղադրանքներ: Օրինակ, երբ պաշտոնից հեռացավ նաեւ նախկին նախարար Իրակլի Ալասանիան, նույն կերպ մեղադրում էր իշխող ուժին, որ այդպիսով փորձ է արվում շեղել Վրաստանը եվրատլանտնայն կուրսից:

 

Վրաստանն իհարկե այդ կուրսից չշեղվեց: Ավելին, որոշակի առաջընթաց է նկատվում այդ գործում թե Եվրամիության, թե ՆԱՏՕ հետ հարաբերություններում: Անցնող ամիսներին Վրաստանում եղավ նաեւ ՆԱՏՕ զորավարժություն, երբ նախարարը դեռեւս Խիդաշելին էր: Վրաստանի զինուժի ստորաբաժանումներից մեկն էլ ներառվեց ՆԱՏՕ արագ արձագանքնման նորաստեղծ ուժերի դրոշի ներքո: Վրաստանում նախորդ տարի ստեղծվել է նաեւ ՆԱՏՕ ուսումնական կենտրոնը: Իսկ առաջիկա օրերին ծրագրվում է ՆԱՏՕ Բարձրագույն խորհրդի նիստը Վրաստանում:

 

ՆԱՏՕ Բարձրագույն խորհուրդը կազմակերպության որոշումներ կայացնող բարձրագույն օրգանն է, որը գումարվում է կամ մշտական ներկայացուցիչների, կամ պաշտպանության, կամ արտաքին գործերի նախարարների, կամ պետությունների ղեկավարների մակարդակով:

Փաստացի, Վրաստանում սեպտեմբերի 7-8-ին սպասվում է ՆԱՏՕ որոշում կայացնող կարեւորագույն մարմնի հավաք, ինչը վկայում է ՆԱՏՕ-Վրաստան հարաբերության նոր մակարդակի մասին:

Եվ այդ համատեքստում էլ հատկանշական է դրանից առաջ պաշտպանության նախարարության շուրջ ստեղծված աղմուկը: Արդյոք դա կխանգարի եւ կտապալի ՆԱՏՕ Բարձրագույն խորհրդի նիստի անցկացմանը:

Այսինքն, աղմուկն արդյոք ունի զուտ ներքաղաքական նախընտրական նշանակություն եւ շարժառիթ, թե՞ այն պարունակում է առավել լայն նրբերանգներ եւ կարող է ունենալ առավել ընդգրկուն զարգացում:

Առայժմ իհարկե չկան նախադրյալներ, որոնք կարող են հիմք հանդիսանալ եզրակացության, թե վրացական ներքին հերթական աղմուկը կարող է ազդեցություն թողնել Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերության վրա:

Իսկ Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունն ունի տարածաշրջանային էական նշանակություն, հետեւաբար նշանակություն նաեւ Հայաստանի ու Արցախի խնդրի համար: Վրաստանը փաստացի դառնում է տարածաշրջանում ՆԱՏՕ պլացդարմը: Իսկ դա տարածաշրջանային անվտանգության համակարգի վերակազմակերպման կարեւոր բաղադրիչ է:

 

Ներկայում Կովկասը չունի անվտանգության համակարգ: Ապրիլի պատերազմը դրա փլուզվածության, խափանվածության վկայությունն էր: Ռուսաստանը, որ մշտապես հանդես է եկել Կովկասի անվտանգության երաշխավորի հայտով, փաստացի ոչ միայն անկարող է երաշխավորել տարածաշրջանային անվտանգությունը, այլ հանդիսանում է դրա գլխավոր սպառնալիքը եւ պատերազմի սնուցողը, ռազմա-տեխնիկական ու ռազմա-քաղաքական գործընկերը՝ ռուս-ադրբեջանական ռազմավարական հարաբերության տեսքով:

 

 

Խախտվել է հավասարակշռությունը, որը վերականգնելու համար առանցքային նշանակություն ունի Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունը՝ թե Վրաստանի, թե նաեւ տարածաշրջանի անվտանգության համար:

Ընդ որում, այստեղ առկա է հետաքրքիր ֆունկցիոնալ բաժանում՝ Վրաստանը պլացդարմն է ՆԱՏՕ համար, այսպես ասած քաղաքական հենարանը, իսկ ՆԱՏՕ դե ֆակտո ֆունկցիոնալ գործընկերը հայկական զինուժն է, քանի որ ներկայում տարածաշրջանի անվտանգությունը պահվում է հայկական զինուժի շնորհիվ: Այդպիսով, առկա է փոխադարձ շահեկան հաղորդակցություն, երբ ՆԱՏՕ-Վրաստան հարաբերությունը կարեւոր է տարածաշրջանային անվտանգության համակարգի բալանսավորման եւ վերակազմակերպման համար, ինչը անուղղակի աջակցություն է լինելու նաեւ Հայաստանի ու Արցախի անվտանգությանը, հետեւաբար հայկական զինուժի գործունեությանը: Իսկ հայկական զինուժի գործունեությունն էլ կարեւոր է Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերության առաջընթացի տարածաշրջանային նպաստավոր միջավայրի ապահովման համար, որովհետեւ Կովկասում այլեւս չի կարող լինել զուտ հայ-ադրբեջանական պատերազմ՝ որեւէ նոր պատերազմ լինելու է կովկասյան:

 

Հայաստանի զինված ուժերը գործնականում պահում են, թույլ չեն տալիս բարձրացնել այդ պատերազմի կարճաժամկետ հավանականությունը, իսկ երկարաժամկետ հավանականությունը կարող է բացառել միմիայն Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերության խորացումը:

Այդ համատեքստում հատկանշական է, որ Վրաստանում ՆԱՏՕ բարձրագույն Խորհրդի նիստից առաջ Վրաստանի վարչապետը սեպտեմբերի 5-ին ժամանում է Հայաստան: Մինչ այդ, Գեորգի Կվիրիկաշվիլին եղել էր Ադրբեջանում:

 

Կասկածից վեր է, որ Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունն արժանանալու է Ռուսաստանի մեծ դիմադրության, որին աջակցելու են Թուրքիան ու Ադրբեջանը, քանի որ տարածաշրջանային անվտանգության համակարգի վերակազմակերպումը էապես նվազեցնելու է ոչ միայն Ռուսաստանի, այլ նաեւ նրա հարյուրամյա դաշնակից Թուրքիայի դերակատարությունը Կովկասում, առնվազն այդ մասով նաեւ ՆԱՏՕ-ում:

Անկասկած է նաեւ, որ Վրաստանի նախընտրական շրջանն այդ շահառուների համար բավական պատեհ է ջուր պղտորելու եւ անհրաժեշտ որսի փորձ անելու համար:

Հայաստանի համար կարեւոր է հակառակը, որպեսզի Վրաստանը շարունակի խորացնել հարաբերությունը եվրատլանտյան հանրության հետ եւ այդպիսով շարունակի լինել այդ կառույցների կայուն եւ կարեւոր հաղորդուղի դեպի Կովկաս: Ըստ այդմ կարեւոր է, որ Հայաստանը ոչ միայն որեւէ կերպ չծառայի Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերության դեմ ռուս-թուրքական հավանական ծրագրերին, այլ փորձի լինել Վրաստանի աջակիցը դրանք չեզոքացնելու հարցում:

Այն, որ Հայաստանն այդ գործընթացում դիտարկվում է, վկայեց շաբաթներ առաջ Վրաստանի ԱԱԾ բացահայտումը, թե ինչ որ անձինք փորձել են դիվերսիա իրականացնել Ռուսաստան-Հայաստան գազատարի դեմ: Ակնարկվեց նաեւ այդ խմբի անդամներից մեկի ուկրաինական հետքի մասին:

Այդ պատմության մանրամասն շարունակություն առայժմ կարծես թե չկա, չկան հարցերի պատասխաններ, թե ում եւ հատկապես ինչի՞ համար էր պետք դիվերսիան հենց Հայաստան-Ռուսաստան գազատարի դեմ, եթե անգամ խոսքը նախընտրական Վրաստանի ապակայունացման մասին էր եւ ուկրաինական հետքով Վրաստանի նախկին նախագահ, խորհրդարանի ընտրությանն իշխանության թերեւս գլխավոր մրցակից ուժի առաջնորդ Սահակաշվիլիին հարվածի տակ դնելը:

Հավանաբար Երեւանում այդ կապակցությամբ հարցեր կուղղվեն Վրաստանի վարչապետին, եւ հավանաբար նա կտա պարզաբանում, բայց իհարկե ոչ հրապարակային, այլ Հայաստանի իշխանության հետ զրույցներում: Հարցն այն է, թե դրանք ինչ ազդեցություն կունենան տարածաշրջանային անվտանգության առումով հայ-վրացական շահառության հեռանկարի արդյունավետության բարձրացման հարցում:

 

lragir.am

 

 

Նոյյան տապան  -   Վերլուծություն