ԵՐԵՎԱՆ, 20 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ, ՆՈՅՅԱՆ ՏԱՊԱՆ-ՀԱՅԵՐՆ ԱՅՍՕՐ: Ամուսիններ Վարուժան ու Սիլվիա-Մյունջան Իսկենդերյանները երկար տասնամյակներ բնակվում են Ավստրալիայում` 1962 թվականից: Զբաղվում են ազգային եւ համայնքային գործունեությամբ: Վարուժան Իսկենդերյանը ծնվել է Երուսաղեմում, իսկ պապերն Այնթափից են` Կիլիկյան պատմական Հայաստանից: Նրանք 1947 թվականին արաբաիսրայելյան պատերազմի հետեւանքով գաղթել են Բեթղեհեմ, որտեղ եւ մինչեւ 23 տարեկանն ապրել է Վարուժան Իսկենդերյանը, հաճախել դպրոց, ապա տեղափոխվել Ավստրալիա: Շուրջ տասը տարի է, ինչ Վարուժան Իսկենդերյանը Ավստրալիայում Արցախի ներկայացուցիչն է: Տիկինը` Սիլվիա-Մյունջան Իսկենդերյանը Ավստրալիայի ՀՕՄ-ի փոխատենապետուհին եւ «Կռունկ» կանանց միության ատենապետուհին է: Ծնվել է Եգիպտոսում: Փոքր տարիքից ջարդից մազապուրծ ծնողները գաղթել են Ավստրալիա: Հայրը եղել է Ավտրալիայում հայ գաղութի հիմնադիրներից մեկը, եւ Սիլվիան շարունակում է հոր հայրենասիրական, ազգային գործունեությունը: Այս օրերին Իսկենդերյան ամուսինները գտնվում էին Հայաստանում. նրանք այցելեցին ՀՀ սփյուռքի նախարարություն եւ պատասխանեցին hayernaysor.am-ի հարցերին: - Կխնդրեի մի քանի խոսքով ներկայացնել Ավստրալիայում հայ համայնքը: Արդյո՞ք այն ունի իրավական գրանցում, թե՞ ավելի տարերայնորեն է գործում, ի՞նչ կազմ ունի: - Ավստրալիայում հայ համայնքը մեծ է, շուրջ 30-40 հազար, չնայած ոմանք նշում են 25 հազար, իսկ որոշ տվյալների համաձայն, գրանցված է 12-14 հազար հայ: Սակայն կարող եմ վստահաբար ասել, որ համայնքի թիվն ավելի է, քան 25 հազարը: Համայնքը պահպանում է հայկական ավանդույթներն ու սովորույթները, հետեւում կրոնական ծեսերին: Այստեղ գործում է առաքելական-էջմիածնական եկեղեցի, կա նաեւ 2 ավետարանական եւ 1 կաթոլիկ եկեղեցի: Համայնքը բավական հին է եւ բարեկեցիկ: Նրանում շատ են ուսյալ եւ գործունյա մարդիկ: Հայ երեխաները հաճախում են լավ դպրոցներ: Համայնքում գործում են նաեւ հայկական ամենօրյա 3 եւ եւս 3-4 շաբաթoրյա դպրոցներ: Բավական շատ կազմակերպություններ են գործում համայնքի ներսում: - Իսկ համայնքը իրավական գրանցում, ձայնի իրավունք ունի՞, ճանաչվա՞ծ է: - Անպայման, սակայն, ցավոք, պետությունը համայնքը ճանաչել է իբրեւ կրոնական: - Այսինքն` ինչպե՞ս կրոնական: Հայ համայնքը գրանցված է որպես կրոնական փոքրամասնություն եւ այն ղեկավարում է հոգեւոր հովիվը: Համայնքի հետ կապված բոլոր խնդիրներում կամա թե ակամա որոշումներն ինքն է ընդունում: Այս հարցում կա որոշ անհամաձայնություն: Այսօր Հայ Դատը ցանկանում է համայնքում ստանձնել ղեկավար դեր, սակայն տարաձայնությունների պատճառով դա դեռ չի իրականանում: Շուրջ երեք տարի մի խումբ մարդկանցով փորձեցինք համայնքում խուրհուրդ ստեղծել, համայնքի ղեկավար ընտրել, սակայն ձեռնարկը ձախողվեց, քանի որ մի քանի կազմակերպություններ հրաժարվեցին: Հրաժարվեց նաեւ եկեղեցին` պատճառաբանելով, որ ինքն արդեն իսկ ղեկավարում է համայնքը եւ նոր ղեկավարության ընտրության կարիքը չկա: Եվ այսպես խափանվեց համայնքի ղեկավար մարմին ստեղծելու երեք տարիների մեր աշխատանքը: - Իսկ համայնքը քաղաքականապես ակտի՞վ է: - Ավստրալիայում գործում են հայ ավանդական երեք կուսակցությունները, բազմաթիվ կազմակերպություններ, սակայն այնուամենայնիվ այսօր օրհասական է հայապահպանության խնդիրը: Դպրոցներում տարվող աշխատանքները ցանկալի արդյունք չեն տալիս: Տպավորությունն այն է, որ հոսանքին հակառակ ենք լողում, իսկ ամենից վատն այն է, որ մեր զավակներն օտարների հետ են ամուսնանում, իսկ երիտասարդին հետ բերելը շատ դժվար է: Արդեն ոչ մի ազգայնական, զգայական աշխատանք չի օգնում: Մենք պատմում ենք հայության մասին, ծանոթացնում հայ ազգի պատմությանը, ներկայացնում Հայաստանն ու Ղարաբաղը: Մեր մտահոգությունը մեծ է. 40 տարվա հայ համայնքը, որն այդ տարիների ընթացքում ապրել է աշխույժ, թեթեւ եւ բարեկեցիկ կյանքով, այսօր արդեն արագորեն նվազում է: - Արտագա՞ղթ է նկատվում: - Մեզ մոտ արտագաղթի խնդիր չկա: Մեր համայնքն ուղղակի նվազում է խառը ամուսնությունների արդյունքում: Հաջորդ սերունդն արդեն իսկ վտանգված է: Ժողովուրդը դադարում է հայ լինելուց: Դրա լավագույն ապացույցներից է այն, որ ունենալով երեք հայկական դպրոց` չունենք աշակերտություն: - Իսկ հայկական դպրոցները հեղինակություն վայելո՞ւմ են: - Այո, իհարկե: Հայկական դպրոցն ավարտած յուրաքանչյուր շրջանավարտ կարող է ուսումը շարունակել ցանկացած ուղղությամբ` բժշկություն, արվեստ, իրավագիտություն: - Այդ դեպքում, ինչո՞վ կբացատրեք այն, որ հայ ծնողն իր երեխային չի տանում հայկական դպրոց: - Սա ազգային գիտակցության եւ ոչ թե դպրոցի խնդիր է: Քիչ առաջ ասացի, որ արդեն վտանգված է հաջորդ սերունդը, եւ ինչո՞ւ հաջորդ` այս սերունդն իսկ արդեն վտանգված է: Ժամանակակից երիտասարդը գրեթե չի խոսում հայերեն, իսկ հայապահպանությունը ներքին զգացումի խնդիր է: Հային պետք է վերադարձնել իր արմատներին, հային պետք է հայ պահել: Եթե մարդն արդեն կորցրել է իր այդ զգացումը, արդեն բարդ է, արդեն չես կարող պարտադրել: Կան ծնողներ, որոնք կուզենային իրենց երեխաներին տանել հայկական դպրոց, բայց քանի որ իրենք էլ չեն տիրապետում հայերենին, հրաժարվում են այդ մտքից: Երանի բոլորս էլ կատարյալ հայ լինեինք, երանի բոլորս էլ նույն ձեռագրով գրեինք ու մտածեինք: - Դուք Արցախի ներկայացուցիչն եք Ավստրալիայում. ի՞նչ գործունեություն եք ծավալում: - Առաջին այցելությունս Ղարաբաղ 1993 թվականի մայիսի 9-ին էր: Նկարահանում էի ավերված ու տանջված գյուղերը, ծվատված Ստեփանակերտը: Նկարահանում էի ֆիլմեր, ֆոտո, հետո նկարահանումները տանում էի Ավստրալիա եւ ցուցադրում այնտեղի հայությանը` ներկայացնելով իրական վիճակն ու պատմությունը: Իմ ֆիլմերն ուղարկել եմ նաեւ Ղարաբաղի եւ Հայաստանի պաշտոնյաներին: Այսպիսով ղարաբաղյան մի շարք պաշտոնյաներ տեղյակ էին իմ գործունեության մասին եւ 1999-ի մայիսին առաջարկեցին դառնալ Ղարաբաղի ներկայացուցիչը Ավստրալիայում: Տվեցին վկայական, եւ ես շարունակեցի արդեն իսկ սկսած մարդկային եւ ազգային առաքելությունս: Իմ կողքին տիկինս է: Նա կիսում է իմ հետաքրքրությունները, կրում է նույն պապենական պատգամը, ազգային արժանապատվությունը: Մի պարտականություն ենք վերցրել մեր ուսերին` պայքարը շարունակել հնարավոր բոլոր ձեւերով, ընդհուպ մեր ընտանեկան գումարների, մեր ժամանակի հաշվին, քանի որ սա մեր պարտքն է մեր Հայրենիքին: Ուրեմն ինչն է, որ մեզ առաջ է մղում. այն գիտակցումը, որ Սփյուռքն իր ծագումով մայր Հայրենիքից է` լինի դա Արեւմտյան Հայաստան, Արցախ, Նախիջեւան, Հայաստան, թե այլուր, ամենն էլ Հայրենիք է, եւ սա մենք երբեք չպետք է մոռանանք: Սա բացարձակ է: - Իսկ ներկայումս Հայաստանից ներգաղթողներ եղա՞ն դեպի Ավստարալիա: - Կան, գալիս են, ոչ մեծ ծավալով, բայց գալիս են: Սակայն շատերը գալիս եւ անգործ են մնում: - Սփյուռքահայն ի՞նչ ակնկալիք ունի նորաստեղծ ՀՀ սփյուռքի նախարարությունից: - Մենք անչափ ուրախ ենք, որ վերջապես Սփյուռքն ունի համակարգող մարմին: Սփյուռքի նախարարությունը համայն հայության նախարարությունն է: Հենց այսօր մենք եղանք նախարար Հրանուշ Հակոբյանի մոտ, ներկայացրեցինք մեր խնդիրները, հոգսերը, ցավերը, հայտնեցինք մեր մտահոգությունները: Տեղեկացրեցինք նաեւ, որ այսօր անհամեմատ նվազել է շփումը Հայրենիքի հետ: Նախկինում այս բացը լրացնում էին արվեստի եւ մշակութային ամենատարբեր խմբերի այցելություններն ու հյուրախաղերը, համերգները: Սփյուռքի նախարարությունն արդեն մատահոգ է մեր խնդիրներով, մտածում է` ինչ անել. քարոզե՞լ, այցելություննե՞ր կազմակերպել: Մտահոգ է նաեւ մայրենի լեզվի ուսուցման եւ այլ խնդիրներով: Պետության մեջ մեծ քայլ է արվել: Նկատելի է, որ մտահոգություն կա Սփյուռքի զավակների մասին: Մենք այդ զավակներն ենք: Պետությունը ճիշտ քայլ է արել տիկին Հրանուշ Հակոբյանին սփյուռքի նախարար նշանակելով` ուժեղ, գրագետ, խելացի, ուժեղ կամքի տեր ղեկավար է: Եթե Հայերնիքը երբեւէ մոռանա սփյուռքի իր զավակներին թե քաղաքական, թե այլ իմաստով, մեծ հուզումներ կառաջացնի. դրանք հոգեկան զգացումներ են: Չգիտեմ հասկացա՞ք ինձ: - Լիովին: - Գիտե՞ք, մենք բոլորս, որ ապրում ենք արտասահմանում, բոլորս էլ եկել ենք Արեւմտյան Հայաստանից, ջարդից փախած, որբ զավակի պես դուրս ենք մնացել Հայրենիքից, եւ սա պետք է միշտ հիշել: Սա շատ ավելի է կարեւոր: Կապը Հայրենիքի հետ զորավոր պիտի լինի: Քանի որ մինչեւ այսօր այդ կապը չկար` Սփյուռքը կազմակերպված չէր: Այսքան երկրների մեջ ամենամեծ Սփյուռքը հայն ունի: Անհրաժեշտ էր մեկ թիմ, որը կհամակարգեր, կկազմակերպեր Սփյուռքը եւ այդ մարմինն արդեն իսկ ստեղծված է եւ ունի հրաշալի նախարար` անունը Հրանուշ Հակոբյան, եւ հույս ունենք նախարարի հետ մեծ գործեր անել: Շատ բան կա անելու: ՐԱՖՖԻ Ն.Մ.

---