«Լարքը կը ծաղկի իբրեւ հայկական գեղարուեստական, իբրեւ ազգային դրոշմ ունեցող հաստատութիւն մը» կ'ըսէ բազմավաստակ երաժշտագէտ եւ գիրքերու հեղինակ Պետրոս Ալահայտոյեանը, որ մօտէն կը հետեւի անոր փթթումին: Անոր հիմնադրին՝ Վաչէ Պարսումեանին տեսլականին արդիւնքն է Լարքը, իր ծննդավայր Լիբանանէն ի վեր: Խումբ մը երաժիշտներու, բարեկամներու եւ ծնողներու հետ, որոնք իրենց մէջ կը բաժնէին նո՛յն նպատակներն ու երազները, Վաչէ Պարսումեան հիմնեց Լարք Երաժշտական Հաստատութիւնը, ուր դասական երաժշտութեան կողքին կը դասաւանդուի նաեւ հայկականը: Լարք հաստատութիւնը պարզ երաժշտանոցէ մը աւելին է իր հայկական մթնոլորտով եւ դասաւանդութեան շատ բարձր մակարդակով: Ունի երեք գլխաւոր ուղղութիւններ. 

ա. Երաժշտանոցային, որու հովանիին տակ կը գործեն երաժշտանոցային

     դասաւանդութիւնները եւ Ամառնային ճամբարն ու Հայագիտական 

     ուսումնարանը: Այս վերջինը ծրագրային փուլի մէջ կը գտնուի:

բ. Կատարողական, որու հովանիին տակ կը գործեն Դիլիջան Սենեկային

    երաժշտութեան համոյթը, Գեղարդ երգչախումբը, Ծիածան մանկական

    երգչախումբը, Լարք մասնագիտացած երգիչներու երգչախումբը եւ Տաւիղ

    պարախումբը:

գ. Հետազօտական եւ հրատարակչական, որու հովանիին տակ են Դրազարկ

    հրատարակչական ընկերութիւնը, եւ գրադարան-թանգարանը (ծրագիր):

 

18 տարիներու վրայ երկարող կեանք մը ունի այս հոյակապ հաստատութիւնը, որ ծնունդ առած է Կլէնտէյլի մէջ, որուն հիմնադրին՝ Վաչէ Պարսումեանին մասին հաւանաբար հպանցիկ ծանօթութիւն մը ունի հայ համայնքը: Մեր հարցազրոյցով փորձ մըն է որ կ'ընենք լուսարձակի տակ առնելով ոչ միայն Լարքը, որպէս հայ ապագայ երաժիշտներու սերունդ պատրաստող հայկական երաժշտանոց, եւ որպէս այդպիսին մեր հպարտանքին արժանի կառոյց, այլեւ՝ ճանչնալու անոր հիմնադիրը, Վաչէ պարսումեանը:    

 

 

Վ.  Դանիէլեան.  Պարոն Վաչէ Պարսումեան, դուք արդէն հանրածանօթ դէմք էք  ոչ միայն Լոս Անճելըսահայ գաղութին համար, այլեւ՝ Լոս Անճելըսի ոչ հայկական շրջանակներուն, որպէս երաժշտագէտ, խմբավար եւ փրոֆէսսէօր, սակայն ձեր տաղանդով արդիւնաւորուած գործերը ծնող Մարդը անծանօթ է մեզի: Ո՞վ էք դուք: 

 

Վ. Պարսումեան. Աշխատիլ սիրող  մըն եմ, եւ կը հաւատամ, որ յարատեւ աշխատանքն է, որ «տաղանդաւոր»ի գոյն կու տայ մարդուս: Կեանքիս իմաստը յարատեւ աշխատանքի մէջ կը գտնեմ: Առանց աշխատանքի եւ անով բեղմնաւորուած գործի, ալ ի՞նչ կը մնայ մեզի մեր գոյութենէն: Ծնած եմ Պէյրութ:  Աշակերտած եմ Արփինէ Փեհլիւանեանին եւ երաժիշտ Պօղոս Ճելալեանին: Ուշ սկսած եմ երաժշտութեան ասպարէզ մտնել. քսան տարեկանէս ետք: Շրջանաւարտ եմ Պէյրութի Հայկազեան Գոլէճէն, եւ յաճախած եմ Պէյրութի Ամերիկեան Համալսարանը: Երաժշտութեան մէջ Masters –ի վկայականը ստացած եմ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Նիու Ճըրզիի Princeton քաղաքի Westminster  համալսարանէն, որմէ ետք վերադարձած եմ Պէյրութ, եւ դասաւանդած երաժշտութիւն եւ այլ նիւթեր Հայկազեանէն ներս: 1986-ին ընտանեօք կը հաստատուինք Լոս Անճելըս, եւ հոս է որ ամբողջութեամբ կը նուիրուիմ Լարքին:

 

Վ. Դ. Ուսուցիչն է արարողը ստեղծագործ մարդը: Ո՞վ կամ որո՞նք եղած են երաժշտութեան մէջ ձեր առաջին քայլերը առաջնորդողը:

 

Վ. Պ. Անոնք երկուք են. Հռչակաւոր երգչուհի եւ երաժիշտ Արփինէ Փեհլիւանեանն ու երաժիշտ Պօղոս Ճելալեանը: Իսկ եթէ ստեղծագործ բառով երաժշտութիւն յօրինող նաեւ կ'ենթադրէք, ես այդ մէկը չեմ, թէեւ շատ կ'ուզէի ըլլալ: Ուշ էր արդէն: Ես երաժշտութեան սկսած եմ շատ ուշ, 20 տարեկանիս: Մինակս սորված եմ դաշնամուր նուագել, այսինքն` ձայնանիշեր (նօթա) կարդալ ու նուագել:  Ես պարզապէս երաժշտասէր եմ, եւ կատարող, նաեւ՝ երաժշտութեան ուսուցիչ :

 

Վ. Դ. Կոմիտասագէ՞տ, եւ որպէս այդպիսին՝ երաժշտագէ՞տ:

 

Վ. Պարսումեան. Կաղապարներ չկան: Ես երաժշտագէտ չեմ, իմս աւելի երաժշտասիրութիւն է, մանաւանդ՝ երբ Կոմիտասին կը ծանօթանաս, չես կրնար գոհանալ պարզապէս, «լաւ երաժիշտ է» ըսելով: Կ'ուզես ամէնուն ցոյց տալ, որ մենք բան մը ունինք, որ միմիայն մեզի կը պատկանի, եւ ուրիշներուն հետ բաժնելու պէտք չունինք: Այլ է Խաչատուրեանի պարագան, անոր գործերուն մեծ մասին մէջ հայկականութիւն ալ չկայ: Կրնանք անոր երաժշտութիւը մեծ դիւրութեամբ բաժնել միւս ժողովուրդներուն հետ: Օտար ազդեցութիւններով, մանաւանդ ռուսականով լեցուն են իր գործերը: Հոն կան, հայերուն կողքին՝ բոլոր Կովկասցիները, որոնք կրնան իրենք զիրենք տեսնել Խաչատուրեանի գործերուն մէջ. բայց մերը, Կոմիտասով մեզ աշխարհին ծանօթացնող երաժշտութիւնը, կարելի չէ բաժնել որեւէ ուրիշ ժողովուրդի հետ: Փառք Աստուծոյ, որ մենք Կոմիտաս մը ունեցանք, որ կրցաւ մե՛ր, եւ  ոչ միայն երաժշտական ինքնութիւնը, այլեւ մեր ազգայի՛ն նկարագրի ինքնութիւնը, մեր իւրայատուկ տեսակն ու  լեզուամտածողութիւնը  գտնել ու լոյս աշխարհին պարզել: Ինչ որ կը զարմացնէ բոլորս, անոր խորաթափանց երաժշտական ոլորտներուն պրպտումներէն ետք մերը ճանչնալն է:  Կոմիտասը Ակն չգնաց, բայց Չիթունիի արձանագրած 26-27 խելք թռցնելու չափ հրաշալի, մաքրամաքուր երգերով գտաւ իսկական ակը հայ երգին, Ակնայ կռունկէն մինչեւ օրօրներն ու հարսանեաց երգերու շարքը: Հաւաքեց ու բաղդատեց օրօր ու հորովել, պանդուխտի, ողբի ու հարսանեկան երգերը: Մենք հարուստ ենք Կոմիտասով: Ոչ մէկ ժողովուրդ ունի Կոմիտաս մը: Մենք անով շնորհազարդուածն ենք: Ահաւասիկ ինչն է, որ զիս կը մղէ տակաւին յարատեւ  ուսումնասիրութիւններով աւելի խորանալու մեր երաժշտութեան մէջ, զայն առաւելագոյնս ծանօթացնելու օտարին, նաեւ Կոմիտասով կոփելու մեր աշակերտներու ազգային ինքնութեան ոգին եւ հպարտանալու անո՛վ:  

 

Վ. Դ. Կը խօսիք յամառ աշխատանքով, եւ ոչ՝ ձեր անվիճելի տաղանդով  ձեռք բերուածին մասին:  Հապ ա ինչ որ կու գայ տունէ՞ն:  Ձեր երաժշտասիրութիւնը որքանո՞վ կը պարտիք ձեր ընտանեկան մթնոլորտին, ծնողքէն փոխանցուած  դաստիարակութեան:

 

Վ. Պ. Տաղանդէն աւելի աշխատանքի ոյժին կը հաւատամ:  Իսկ երաժշտութիւնը ամէն մարդու մէջ է, ամէն մարդ կրնայ երգել: Ծնողքը, բնական է, միշտ ալ մեծ ազդեցութիւն ունին զաւկին դաստիարակութեան վրայ:  Հայրս կը սիրէր երգել: Թրքերէն կ'երգէր եւ ան ալ ի՜նչ յուզումով: Մայրս մինչեւ հիմա կ'երգէ: Տան մթնոլորտը անշուշտ իր դերը ունի. փաստերը շատ են:  Ինչ կը վերաբերի ընտանեկան դաստիարակութեան, ես բարեկեցիկ ընտանիքի զաւակ եղած եմ, թէեւ՝ ոչ միշտ: Արդար ըլլալու համար ըսեմ  նաեւ, որ Միջին Արեւելիքի մէջ եւ այլուր,  տաղանդն ու ձիրքը բաւարար տուեալներ չէին եւ տակաւին չեն որեւէ արուեստ որպէս ասպարէզ ընտրելու համար: Նիւթական կարելիութիւններ չունի՞ն ծնողներդ, ուրեմն՝ մոռցի՛ր ձիրք ու տաղանդ, ընտրէ՛ ապրուստդ ապահովող մասնագիտութիւն մը, որովհետեւ երաժշտութեան (դաշնամուր, ջութակ եւ այլ գործիքներ) դասերը ահաւոր սուղ էին նոյնիսկ միջին դասակարգի ընտանիքի մը համար, որոնք արդէն ծանրաբեռնուած էին դպրոցական թոշակներով:   

 

 

 

Վ. Դ. Արդեօք այս բանին հետեւանքո՞վ է, որ այսօր Լարքի ուսանողներուն չախչախիչ մեծամասնութեան ծնողները Հայաստանցի են: Անոնք իրենց հետ բերած են իրենց մանկութեան եւ երիտասարդութեան շրջանին ձեռք բերուած վարժութիւն մը, դասական երաժշտութեան հանդէպ դրսեւորուած ճաշակ մը, եւ աս՝ ոչ միայն հայկականին հանդէպ: Սովետական Միութեան շրջանին էր, որ Հայաստանցին սկսաւ սրել իր արուեստներու  թէ գրական ճաշակը, գիրք, համերգ ու թատրոն ու պատկերասրահ չնչին գիներով այնքան մատչելի էին հասարակութեան:

 

Վ. Պ. Այդ մէկը մասամբ ճիշդ է, սակայն այլ ազդակներ ալ կը գործեն այդ հարցին մէջ: Մեր ծնողներուն մեծ մասը հայաստանցիներ են, իրանահայեր եւ արեւմտահայեր (թիւով աւելի քիչ են վերջինները) , որոնց համար զաւկին հայկական երաժշտութեան մէջ դաստիարակելը լաւագոյն միջոցն է զաւկին հայեցի դաստիարակութիւն տալու, հայ արժէքներով ներշնչելու: Բոլորին մօտ ալ մտահոգութիւնը նոյնն է: Այս հետզհետէ օտարացնող երկրին մէջ, եթէ լեզուն անկարելի պիտի ըլլայ պահել, գէթ կարենալ ա՛յս ընել, հայկական երաժշտութեամբ զաւկին ինքնութիւնն ու ազգային ինքնաճանաչողութիւնը դրսեւորել այնպէս՝ վերացնելու համար որեւէ ստորակայութեան բարդոյթ: Բոլորին մօտ շօշափելիօրէն կարելի է տեսնել զաւակը հայկական հարազատ մթնոլորտի մէջ հայ երաժշտութեան միջոցաւ հայեցիութեամբ դաստիարակելու մղումը:

 

Վ. Դ. Այս գաղութներու մէջ հաստատուիլը ինչ-ինչ պայմաններու արդիւնք է: Ե՞րբ եւ ի՞նչ պայմաններու մէջ դուք որոշեցիք Ամերիկա գաղթել:

 

Վ. Պ. Ամերիկեան Համալսարանի ուսանողական տարիներուս էր, որ 

Ամերիկա ուսանելու կրթաթոշակ մը ստացայ, որ կը պարտադրէր վկայուելէ ետք վերադառնալ Պէյրութ եւ ուսումս ի սպաս դնել տեղի հաստատութիւններուն, դուրսը անցուցած տարիներուս թիւով:  Հինգ տարի ուսանելէ ետք Masters վկայականով վերադարձայ Պէյրութ որպէս երաժշտութեան ուսուցիչ Հայկազեան Գոլէճի մէջ, սակայն այդ շրջանին, տրուած ըլլալով, որ կազմակերպչական գործն էր աւելի փնտռուածը, դարձայ Հայկազեան վարժարանի «ուսանողական կեանք»-ը կազմակերպող տնօրէն, միեւնոյն ժամանակ աշխատելով տեղւոյն հայ կազմակերպութիւններուն հետ: Այդ շրջանին էր, որ Գրիգոր Շահինեանի հետ հիմնեցինք Պէյրութի Բարսեղ Կանաչեան երաժշտանոցը: Եղած եմ 1983-1986 տարեշրջաններու Ամերիկեան Համալսարանի երաժշտութեան բաժնի վարիչ: Այս տարիներուն է, որ կինս որոշեց հաստատուիլ Ամերիկա:

 

Վ. Դ. Բաւական խրթին հարց է Ամերիկայի մէջ հաստատել նախ՝ ինքզինք ու ընտանիք եւ միեւնոյն ատեն՝ գործ, մանաւանդ՝ որպէս երաժիշտ, նոյնիսկ, երբ մասնագիտական վկայականներով հարստացած կը հասնիք հոս: Դուք յաջողեցա՞ք անմիջապէս աշխատանքի անցնիլ:

 

Վ. Պ. Կարելի է ըսել, որ այո: 10 տարի դասաւանդած եմ Լոս Անճելըսի Երաժշտութեան Կեդրոնին մէջ (music Center), որը ինքնին շատ մեծ գործառնութիւն է:  Ծանօթացման համար նշեմ, որ այս կեդրոնը ունի 3 հիմնական ուղղութիւններ ներկայացնող բաժանմունքներ. թատերական, երաժշտա-թատերական (musicals), եւ երաժշտութեան: Վերջինս դարձաւ Օբերայի բաժին, իսկ վերջերս աւելցաւ նաեւ՝ Տիզնի Հօլը իր մասնաբաժանումներով: Ասոնցմէ իւրաքանչիւրը օժտուած է իւրայատուկ հսկայ թատերասրահով, եւ լսարանային ու կատարողական ուսմանց կառոյցներով: Ես երաժշտութեան բաժնի լսարանային բաժնին մէջ կը դասաւանդէի:

 

Վ. Դ. Այդ նոյն տարիներուն հայկական որեւէ կազմակերպութեան մէջ ալ ներդրումներ ունեցա՞ծ էք: 

 

Վ. Պ. Այո, Համազգայինին հետ: Երազներ ունէի: Պէյրութէն ի վեր կը ծրագրէի երաժշտական հիմնարկ մը հաստատել, որ նախ՝ սկսէր թերեւս երաժշտական դաստիարակութեամբ ու հետզհետէ զարգացող երաժշտական ճանաչողութեան հարկադրանքով վերածուէր երաժշտանոցի կամ երաժշտական թեքումով վարժարանի:  Համազգայինին հետ կարելի էր այդ ընել, բայց դժբաղդաբար չյաջողեցայ, որովհետեւ այս տեսլականը երկարատեւ  դիմացկունութիւն կը պահանջէր, իսկ Համազգայինը իր յարափոփոխ վարչական կազմերով պիտի չկարենար դառնալ այն վէմը, որու վրայ կարելի պիտի ըլլար հաստատել ամբողջ ծրագիրը:  Տեղիս Համազգայինի վարչութիւնը  նախընտրեց գոհանալ երգչախումբով: Կազմած երգաչխումբովս անցանք Համազգային: Ա՛յս ալ չյաջողեցաւ, որովհետեւ ա՛յս մէկն ալ դժուար եղաւ տարիներու վրայ տարածուող ծրագրում մը ստեղծելով աշխատիլ: Երեք տարի աշխատելէ ետք երբ ես քաշուեցայ, երգչախումբն ալ կազմալուծուեցաւ:

 

Վ. Դ.  Դուք հիմնադիրն էք այսօր բաւական ճամբայ կտրած, բոլորիս հպարտութեան աղբիւր՝ Լարք երաժշտանոցին: Կարելի՞է խօսիլ անոր ծննդոցին մասին, որուն մտայղացքը նաեւ կ'ենթադրէ կազմակերպչական եւ  ռազմավարական ոչ նուազ կարեւոր ունակութիւններ, հաւատք, յարատեւելու կամք եւ մանաւանդ՝ նիւթական միջոցներ: 

 

Վ. Պ. Լարքի ծննդոցը իր հեքիաթային շերտաւորումը ունի: Համազգայինի 1986-ին տուած երգչախմբային համերգէս ետք էր: Երկու իրանահայ տիկիններ մօտեցան եւ խնդրեցին ինծի հետ աշխատիլ: Բացարձակապէս հետաքրքրուած չէի նոր երգչախումբի մը ստեղծումով, որով հաւանաբար տեղի կրնար տրուիլ նաեւ խումբերու մրցակցութիւններու տաղտուկին: Ասոնք չյուսահատեցան եւ վերջապէս,   1988-ին հանդիպեցանք պարզապէս խօսելու համար: Հոն էր, այդ օր, երբ անոնցմէ մէկը երգեց «Կառոս Խաչը», որ ապշեցուց զիս: Սա արդէն մեր գլուխ-գործոց  դիւցազներգութիւններէն մեզի հասած պատառիկ է, բոլորին շատ անծանօթ: Լսած էի այս մասին, բայց չէի գիտեր թէ ինչպէ՞ս կ'երգուի ասմունքային երգը (recitative song):  Որոշեցինք աշխատիլ միասին: Սկսանք մեր զաւակներով եւ իսկապէս հաւատաւոր եւ նուիրեալ անձերու խրախուսանքով 1989-ին հիմնուեցաւ Լարքը:  Սկսանք դասաւանդութիւններու շարքով մը, եկեղեցիի մը վերնայարկին մէջ, ուրկէ 10 տարի ետք տեղափոխուեցանք եւ գնեցինք մեր այսօրուան շէնքը:  Յստակացնեմ:  Շէնքը կը պատկանի համայնքին: Լարքը ոչ-շահաբեր հաստատութիւն մըն է իր կազմակերպչական լման կառոյցով, եւ զուրկ է ամէն տուրքէ: 

 

Վ. Դ. Հոյակապ է այս ամէնը, հեքիաթայինը արդեօք պարտքերու մուծման հա՞րցն է:  

 

Վ. Պ. Թէեւ անհաւատալի կրնայ թուիլ, բայց իրականութիւն է: Ահա թէ ինչու: Ինչպէս գիտէք, վերջին 4 տարիները տնտեսական գետնի վրայ ծանր տարիներ էին բոլորիս համար: Անքուն ու քրտնաթոր գիշերներէ ետք, որոշած էի փակել Լարքը: Ոչ մէկ կազմակերպութիւն հետաքրքրուած էր մեզմով: Ես 20 տարիէն աւելի ձրիաբար աշխատած եմ համոզել մեր բոլոր կազմակերպութիւնները, փաստելու համար թէ ինչ հնարաւորութիւններ կան եւ ինչեր կարելի է իրականացնել: Չյաջողեցայ, որովհետեւ թերեւս ես չունէի պէտք եղած ռազմավարութիւնը կարենալ համոզելու համար մանաւանդ մեր համայնքային կառոյցները, չէի գիտեր ինչպէ՞ս գտնել ու մօտենալ ճիշդ անձերուն. իսկ ես չէի ուզեր դարպասել միմիայն նիւթական շահերով հետաքրքրուողները. այդ մէկը չեմ կրնար ընել: Լարքը փակելը միակ ելքն էր:

 

Վ. Դ. Յետո՞յ: Սկսաւ արդէն իրա՛ւ հեքիաթի նմանիլ: 

 

Վ. Պ. Կը տեսնէք, չէ՞: Մինչեւ այս տարուան սկիզբը աշխատեցանք եւ կը հաւատայի, որ փակելը լաւագոյն ելքն էր: Ծախքերը՝ մեծ, ամսական 12 ու կէս հազար ես անձամբ կը վճարէի: Եւ յանկարծ, վերջնականապէս փակելու որոշումը յեղաշրջուեցաւ շնորհիւ՝ հաւատաւոր ծնողներու եւ ազգայիններու իշխանական վերաբերմունքին եւ նիւթական ներդրումներուն:  Հայաստանցի հոյլ մը ծնողներ, որոնք շատ գոհ էին տարուած աշխատանքէն,  եւ իսկապէս մտահոգ՝ իրենց զաւակներու ապագայով, միջամտեցին եւ անցան գործի: Մէկ ու կէս միլիոնի պարտքը մուծելու համար ձեռնարկեցին դրամահաւաքի:  Եւ ահա հոս ենք այսօր, շնորհիւ աներեւակայելի ճիգի ու շնորհակալ աշխատանքի: 

 

Վ. Դ. Որո՞նք են ձեր ուսանողները: Բոլորն ալ հա՞յ են, թէ օտարներ կամ ոչ-հայեր ալ կը յաճախեն Լարք երաժշտանոցը: Հետաքրքրական է իմանալ, թէ այս տղաքը ինչպէ՞ս ժամանակ կը գտնեն թէ՛ դպրոց յաճախելու եւ դաս պատրաստելու, եւ նաեւ շատ լրջօրէն հետեւելու երաժշտանոցային ձեր բաւական խստապահանջ ծրագրին:     

 

Վ. Պ. Կրնամ ըսել, որ աշակերտներուն 97 տոկոսը հայեր են, ունինք նաեւ 6 օտար աշակերտներ: Բարեբաղդաբար առաջին ղրջանին սկսանք մեր զաւակներով: Իմ հինգ զաւակներս ալ անցած են երաժշտութեան բոլոր խաւերէն, միեւնոյն ատեն ըլլալով իրենց դպրոցներուն լաւագոյնները,  հրաժեշտատուները (valedictorian): Կարեւորը իրենց յանձնառութեան զգացումն էր: Շաբաթը 10 դասի կը հետեւէին երաժշտութեան գրաճանաչութեան մէջ (տեսութիւն, յօրինում, դաշնաւորում, counterpoint եւ fugue  եւայլն) կը սորվէին ճանչնալ զանազան երաժիշտներու  ոճային եւ յօրինման իւրայատկութիւնները, կը մասնակցէին համերգներու, երգչախումբերու եւ ձեռնազանգակի դասերու... այնպէս որ, գիտենք, որ հնարաւոր է ըլլալ թէ՛ լաւ աշակերտ եւ թէ՛ հետեւիլ եւ մանաւանդ սորվիլ զարգացնել ներքին կարգապահութիւնը, տիսիբլինը, որ անպայման ինքնեկ չէ: 

 

Վ. Դ. Այս աշակերտները ամէ՞ն օր հոս են, հետեւելու համար թէ՛ գործիքային կատարման եւ թէ՛ ձեր ակնարկած երաժշտութեան գրաճանաչութեան դասերուն:   

 

Վ. Պ. Ոչ, ամէն օր հոս չեն: Իրենց գործիքային անձնական  դասաւանդութեան համար կու գան շաբաթը մէկ կամ երկու անգամ, երկուշաբթիէն ուրբաթ օրը անձնական դասաւանդութեանց  յատկացուած են, նախապէս որոշուած ժամու մը: Իսկ շաբաթ օրերը խմբակային-դասարանային դրութեամբ կը տրուին երաժշտութեան գրաճանաչութեան դասերը: Այդ օրն է որ բոլորը կը հաւաքուին, եւ այնքան հաճելի մթնոլորտ մը կը ստեղծուի իրենց մէջ, մանաւանդ երբ կեդրոնէն դուրս ելոյթներ կ'ունենան, բարկամութիւններ կը ստեղծուին եւ այնքան կը կապուին իրարու: Ընկերային կեանքի հոյակապ երեւոյթ է ամէն շաբաթ առտու դառնալ անհամբեր հոս գալու եւ իրարու հետ երաժշտութեամբ պարապելու: Կատարողական դասերու պարագային միայն, ինչպէս պար եւ երգչախումբ, կրնայ ըլլալ որ շաբթուան մէջ ալ փորձի օրեր ունենան: 

 

Վ. Դ. Կը կարդանք, թէ Լարքի շրջանաւարտներէն շատեր արդէն ելոյթներ կ'ունենան Գալիֆորնիոյ հանրածանօթ նուագախումբերուն հետ: Քանի մը անուն կարելի՞է հոս յիշել: Ի վերջոյ, անոնք ոչ միայն Լարքի, այլեւ՝ համայն հայութեան հպարտութեան գնահատանքին արժանի են:      

 

Վ. Պ. Մեր բոլոր սաներն ալ արդէն կը պաշտօնավարեն զանազան համալսարաններէ ներս, եւ որքան որ հնարաւոր է, կապը միշտ կը պահեն Լարքի հետ: Ասոնք, երբ դուրսի երաժշտանոցները կ'երթան բարձրագոյն մասնագիտութեան հետեւելու, շատ յաճախ, կը ցատկեն բոլոր նախապատրաստական կամ առաջին դասարանի երաժշտագիտական դասարանները, որովհետեւ հոս իրենց տրուած մակարդակը շատ բարձր է: Անոնք, զինուած՝ իրենց մասնագիտութիւններով մաս կը կազմեն մեր դպրոցի դասախօսներու կազմին: Ասոնցմէ են Տիգրան Առաքելեանը, Կարինէ Աւագեանը, որ անցեալ տարի ստացաւ իր տոքթորականը, եւ արդէն բաւական լեցուն աշխատանքի օրերէն զատ, դարձաւ նաեւ մեր մանկական երգչախումբի ղեկավարը:  Ուրիշներ, ինչպէս՝ Աշոտ Գարթալեան, Շուշիկ Պարսումեան, Մեղրի Պապիկեան, ամբողջական ցանկը չունիմ աչքիս առջեւ, բայց ըսեմ, որ 8-9 հոգիէն աւելին արդէն վերադարձած են Լարք եւ մեր որակաւոր ուսուցիչներէն են: Ասոնց մէջ կան անձեր, որոնք օժտուած են նաեւ կազմակերպչական կարողութիւններով: Կ'ուզեմ շեշտել, թէ  անհեռանկար ապագայ մը չի սպասեր մեր սաներուն: 

 

Վաչէ Պարսումեան 

 

Վ. Դ. Ձեր ուսանողներու վերջին ելոյթին, այնքան շօշափելիօրէն զգալի էր, որ իւրաքանչիւր կատարող ոչ միայն կը տիրապետէր նուագած կտորի մեղեդիին, այլ մենք ականատես կ'ըլլայինք հաւաքական աշխատանքի արդիւնքին: Հոն էր տեսականին հետեւող ուսուցչին մատը, կատարողական արուեստին հսկողինը, եւ ընդհանրապէս անոր ոճայինին հետեւող ուսուցչի ներկայութիւնը, շո՛ւնչը: Մէկ խօսքով՝ իւրաքանչիւրին կատարումը հաւաքական խմբակի մը արդիւնքը կը թուէր ըլլալ: Ճի՞շդ եմ: Թէեւ հոս տեղը չէ այդ ելոյթին արձագանգելու, սակայն նկատելի է Լարքի ուսուցչական կազմի բաւական պատկառելի երաժիշտներէ բաղկացած ըլլալը: Կարելի՞ է որոշ պատկեր մը տալ անոնց մասին, թէ որո՞նք են ձեր ուսուցիչները, եւ ուրկէ՞ են:

 

Վ. Պարսումեան.  Շատ ճիշդ ներթափանցում է ձերը այդ առնչութեամբ: Այդ ձեր սուր տեսողութեամբ ընկալած հաւաքական աշխատանքը իրականութիւն է Լարքէն ներս, որ մեծաւ մասամբ աննշմարելի է ընդհանրապէս: Ահաւասիկ ա՛յս միատեղուած հաւաքական ուշադրութիւնն է, որ աշակերտը կը դարձնէ աւելի յանձնառու եւ լուրջ՝ երաժշտութեան հանդէպ:  

 

Կը խնդրէք, որ որոշ պատկեր մը տամ մեր ուսուցիչներուն մասին: Մեծ սիրով, սակայն այս պարագային ես այդ պատկերը պիտի դնեմ լուսարձակի տակ, որովհետեւ իրե՛նք են Լարքի փառքն ու պարծանքը: Նախ եւ առաջ ըսեմ, որ մեծամասնութիւնը Հայաստանցի են, բայց պէտք է անպայման նշեմ, որ ես բախտաւորուած կը զգամ լաւերուն լաւը ունենալու: Անոնցմէ իւրաքանչիւրը, առանց բացառութեան, այնքան մեծ սիրով ու խանդաղատանքով կը մօտենայ աշակերտին, այնպիսի նուիրումով կը կատարէ ուսուցչի իր պաշտօնը, որ կարծես վաղը գոյութիւն չունենայ, որ ինք, այսօ՛ր իսկ, ամէն բան պէտք է տայ: Եւ այս ամէն ինչը անվերապահօրէն տալու, ամէն բան սորվեցնելու իրենց մարմաջը կը զգաք ու կը տեսնէք ամէն մէկ աշակերտի հետ պարապելու ընթացքին:  

 

Ազնիւ են անոնք եւ աներեւակայելիօրէն համեստ. հոգեկան այնպիսի ամուր կառոյց ունեցող մարդիկ են, եւ մանաւանդ՝ այնքան յանձնառու, որ կ'ապշեցնէ քեզ, եւ որ միեւնոյն ատեն երախտագիտութեամբ կը լեցնէ հոգիդ: Մօտիկ եւ լաւագոյն ընկերներ բարեկամներ ունենալու բախտաւորութիւնը ունիմ շնորհիւ՝ իրենց: Օրինակ մը տալու համար բացատրեմ, թէ ինչ ըսել կ'ուզեմ: Սովորական եւ թեթեւսօլիկ դրուատիք չեն մեր ուսուցիչներուն մասին ըսածներս, այլ՝ ապրուած իրականութիւն: Այսպէս: Եթէ պատահի, որ կատարողական արուեստի մէջ բան մը կայ, որ մէկն ու մէկը չեն հասկնար, կամ երաժշտական պատկերի մը ըմբռնումը պղտոր կը հնչէ եւ պրպտում կը պահանջէ, կու գան ինծի, որ միասին փնտռենք լուծումը: Ըսել կ'ուզեմ, «ես»-ի հարց չկայ հոս, բաց են, ազատ եւ անբարդոյթ: Յաւակնոտ չեն, որեւէ նոր բան գիտնալու, սորվելու կամեցողութիւնը ունին: Չի նշանակեր, որ ես աւելին գիտեմ, բայց որեւէ հարցի մասին միասնաբար խորհելու, միասնաբար բանի մը լուծումը գտնելու համար չեն վարանիր դիմելու ինծի, կամ՝ իրարու: Եթէ բան մը կայ, որ ինծի ալ անծանօթ է, ես ալ կ'ուզեմ գիտնալ, ուրեմն՝ համագործակցութիւնը կը դառնայ մեր յարաբերութեան գլխաւոր առանցքը: Այս՝ մեծութիւն կ'ենթադրէ կը կարծեմ, ինչ որ հազուագիտ բան է, եւ ես երջանիկ եմ, որ իրենց Աստուածատուր շնորհները կը վայելեն մեր աշակերտներն ու մանաւանդ՝ ես: Ուրիշ օրինակ մը եւս: Ունինք բացառիկ տաղանդով օժտուած ուսուցիչ մը, Արտաշէս Քառթալեանը, որ յառաջացեալ դասարաններու երաժշտական տեսութիւններ կը դասաւանդէ: Այնքան դիւրահաղորդ բնաւորութեան տէր մարդ է, այնքան լաւ կը բացատրէ, այնպիսի ձեւերով այդ խրթին տեսութիւնները դիւրութեամբ մատչելի կը դարձնէ, որ կ'ըսեմ թէ երանի ես իր աշակերտը ըլլայի կեանքիս ընթացքին: Երանի ես իրեն պէս ուսուցիչ մը ունեցած ըլլայի: Կը կրկնեմ, իրենց պարզութիւնն ու համեստութիւնը, իրենց աշակերտներուն հանդէպ ցուցաբերած գորովն ու նուիրուածութինն են, որ կ'երաշխաւորեն մեր աշակերտներու կապուածութիւնը իրենց, եւ իրենց միջոցաւ՝  երաժշտութեան:  

 

Վ. Դ. Պզտիկ փակագիծով մը կ'ուզեմ հարց տալ ձեզի: Երաժշտութեան հետեւելու համար, կամ որեւէ գործիք նուագելու համար որեւէ ընդունուած տարիք կա՞յ: Որովհետեւ, նոյնիսկ եթէ երաժշտութեան ասպարէզ դժուար թէ կարելի ըլլայ մտնել, որոշ տարիքէ ետք,  սակայն ձեռք բերուած կ'ըլլայ կեանքի անփոխարինելի ընկեր մը, երաժշտական գործիքի մը ընտելութիւնը, որուն հետ զրուցելը աւելի սփոփիչ է: Ի՞նչ է ձեր կարծիքը: Վստահ եմ, շատեր ինծի պէս կը վարանին, խորհելով որ ո՞ւշ է արդէն:  

 

Վ.Պ. Երբէք ուշ չէ: Ճիշդ երէկ, 66 տարեկան հայ տիկին մը հարցուց թէ կրնա՞յ դաշնակի դասեր առնել: Ուրիշ հայր մը, որ իր 4 տարեկան զաւկին համար ջութակի դասեր առնել կու տար, ըսաւ թէ ամբողջ կեանքին ընթացքին ջութակ նուագել ուզած է, բայց պայմանները չեն ներած: Հարցուց թէ կրնա՞յ այդ նոյն ջութակով սկսիլ նուագել: Ըսինք, որ իր մարմնին համար աւելի մեծ չափի ջութակ մը պէտք ունի, բայց անշուշտ որ կրնայ նուագել սորվիլ: Մենք հոս ունինք արդէն 5-6 չափահաս տարիքի ուսանողներ, երկու հոգի 60-ի մէջ, երեք հոգի 50-ի մէջ եւ նաեւ 2 hoci` 40-ի թէ 30-ի մէջ: Եթէ աւելի մեծ թիւով չափահասներ ունենայի, անոնց համար առանձին դասարան կը բանայի: Կան նաեւ անոնք, որոնք երաժշտական գրաճանաչութեան յատկացուած դասերուն կը դժուարանան հետեւիլ, որովհետեւ չեն ուզեր նստիլ շատ փոքր տարիքի մանուկներու դասարաններուն մէջ, ուրեմն՝ կը մեկնին: Կարգ մը անձեր կը դիմանան, եւ իրենց անձնական գոհացումը ստացած կը մեկնին: Իրենցը վկայական մը ձեռք ձգելու հարցը չէ, գոհանալու ձեւ մըն է, սակայն մանուկները ընթացք մը ունին աւարտելիք, մանաւանդ իրենց ծնողներուն համար, հակառակ անոր, որ մենք տակաւին պաշտօնական ճանաչողական վկայագիրը (accreditation) չունինք տակաւին, բայց որ պիտի ունենանք մօտիկ ապագային:

 

Վ.Դ. Դպրոցէն բաւական տարբեր մանկավարժական մօտեցում պէտք է որդեգրել մանուկներու ձիրքերը խմորելու, թէքնիքի զարգացման փուլերէն անկախ, զիրենք   ոգեպէս երաժշտութեան կապելու, անոնց մէջ ապագայի երազներ սերմանելու գործընթացին մէջ, եւ այս կ'ենթադրէ ինքնուրոյն կարգապահական մթնոլորտ: Կարելի՞ է խօսիլ այս մասին:

 

 

 

Վ.Պ. Անշո՛ւշտ, քանի որ մեր գլխաւոր հարցն է ասիկա: Եթէ մանուկը Ամերիկայի մէջ յարմարաւէտ պայմաններու մէջ կը մեծնայ, տրուած ըլլալով որ վարժուած կ'ըլլայ իր ուզածը ունենալու, անպայման որ շփացածութիւն մը կ'ունենայ իր մէջ, ուզես թէ չուզես, մանաւանդ՝ երբ ծնողները բազմազբաղ են, եւ վայրկեան առաջ կը գոհացնեն անոր իւրաքանչիւր պահանջը: Թոյլ եւ դիւրին կեանք մը կը ստեղծուի մանուկին շուրջ ուր կարգ ու կանոն, discipline գրեթէ գոյութիւն չունի: Այդպիսի տղաք շատ ունեցած ենք, որոնք չեն դիմանար մեր կարգապահութեան եւ կը ձգեն ու կ'երթան: Մենք կը նախընտրենք, որ դպրոցը իր կարգապահ ընթացքը ունենայ, որովհետեւ ատիկա երաժիշտին համար ամենէն կարեւոր բանալիներէն մէկն է, որ աշակերտը պէտք իւրացնէ, առանց որուն ստեղծագործական աշխատանքը կը կաղայ կամ նոյնիսկ կ'անհետի: Ատոր մէջ մեզի կ'օգնեն մեր հայաստանցի ծնողները: Կարգապահութիւնը կայ, այո, բայց չի նշանակեր որ խիստ օրէնքներու տակ կը գործենք: Կարգապահութիւն մը կայ, որուն մէջ մանուկը ինքզինքը կը զգայ հանգիստ եւ ուրախ զուարթ մթնոլորտի մը մէջ: Կատակներով, խնդալով ու խաղալով կ'աշխատինք, բայց միեւնոյն ժամանակ անպայման բան մը պէտք է սորվինք այստեղ:  

 

Ինչ կը վերաբերի թէքնիքէն մեկնելով երաժշտութեան կապելուն, ըսեմ, որ նախ դաշնամուրի ուսուցողութիւնը քանի մը շրջափուլ ունի: Նախ մատները պէտք է հասկնան թէ ինչ կ'ընեն: 10 մատ ունիս, ամէն մէկը անհատապէս պէտք է մտածէ թէ ինչ կ'ընէ եւ միասնաբար ինչ կ'ընեն: Այս մտածողութիւնը միտքին մէջ զարգացնելու համար տարիներ պիտի առնէ, ուզենք թէ չուզենք, բայց այս ըրած ժամանակ իրեն կը ծանօթացնենք երաժշտական կերպարի գիտակցութեան: Սկիզբը այս աշխատանքը ճիգ եւ սովորականէն աւելի աշխատանք կը պահանջէ, եւ ատոր պէտք է դիմանան: Աղջիկները աւելի դիմացկուն են քան տղաքը առհասարակ եւ աւելի խելացի ալ են, անշուշտ:  Տղաքը հազիւ ոտնակոխած արբունքի շրջանը, կը սկսին զզուիլ, «ասանկ բաներ» չսիրել, մանաւանդ երբ իրենց ձայնն ալ կը փոխուի, եւ կը սկսին ամչնալ իրենց ձայնէն եւ կը հեռանան: Անոնք,  որոնք կը դիմանան այդ 13-16 տարիքի վերիվայրումներուն, կը սկսին զարգացնել ու խորացնել իրենց իմացական կարողութիւնները, կը սկսին վերացական իմացութիւնները ըմբռնել, անցած կ'ըլլան արդէն առաջին մատ, երկրորդ մատի խաւէն, հասնելու համար երաժշտական կերպարի ըմբռնումին, թէ ի՞նչ է երաժշտական նկարագիրը, թէ ինչո՞ւ այս այսպէս է եւ ոչ՝ այնպէս: Կը սկսի «ինչու»-ներու շարանը, եւ անոր պատասխաներու փնտռտուքը: Ի՞նչ է երաժշտական արտայայտութիւն կոչուածը, ի՞նչ է բառերէն վեր գտնուածը, որ միայն ձայներով կ'ըլլայ եւ անպայման կ'ազդէ քու վրադ: Ասոնք բաւական ծանր հարցումներ են, եւ եթէ մենք դիմացուցինք զիրենք մինչեւ 16 տարեկան, անկէ ետք աստուածները չեն կրնար զիրենք բաժնել երաժշտութենէն:

 

Վ. Դ. Բան մը սորվելու բնական դիւրութիւն ունեցողներ կան տարբեր մարզերու մէջ: Բնական ձիրք ունեցողներ կան լեզուներ սորվելու մէջ: Երաժշտութիւնն ալ լեզու մըն է, որ աշխատանքով կրնայ յաղթահարելի ըլլալ, բայց տաղանդաւորն ալ առանց աշխատանքի, անտաղանդին չափ կրնայ կորսուիլ: Ձեր աշակերտներուն մէջ տաղանդաւոր եւ աշխատասէրներ կա՞ն:   

 

Վ. Պ. Մեր աշակերտներուն մէկ մասը շատ տաղանդաւոր է: Տաղանդը ծնունդէն կու գայ, աստուածատուր է, կախում ունի թէ ինչպէս կը մեծնայ, ինչ միջավայրի մէջ է եւ ինչ միջոցներ ունի իր տաղանդը զարգացնելու: Կարեւոր է նաեւ մէկու մը ունեցած թեքումը, կամ դիւրութիւնը,  գործիքի մը հանդէպ ունեցած բնական թեքում մը: Մէկը կրնայ աւելի դիւրութեամբ նուագել, օրինակի համար, կիթառ քան՝ դաշնամուր: Մէկը կրնայ դիւրութեամբ ձայնանիշեր (notes) կարդալ, միւսը պէտք է գոց սորվի: Երբ պզտիկ մը հանգիստ կը զգայ ինքզինք դաշնամուրին առջեւ, եւ մանաւանդ երբ ելոյթէ մը ետք ծափահարուի, իր ինքնաճանաչողութեան աստիճանը կը բարձրանայ, եւ կ'որդեգրէ դաշնամուրը: Մէկ ուրիշը՝ ջութակը, կամ կիթառը: Բեմ ելլող այս տղաքը, իրե՛նք քովս կու գան շնորհակալ ըլլալու, որ զիրենք ընտրած էի ելոյթի մը համար, որովհետեւ ծափահարուելէն ետք կը զգայ, որ այդ վայրկեանին կ'ապրի իր «ծնունդը» որպէս երաժիշտ: Ալ ատկէ ետք իրենք «երաժիշտ» կը պսակեն իրենք զիրենք, եւ այն ալ՝ ինչ հպարտութեամբ: Ամբողջ էութեամբս կը ջանամ մշակութային եւ մարդկային առումով կիրթ մարդ պատրաստել մեր աշակերտներէն: Նայեցէ՛ք ձեր շուրջը եւ պիտի տեսնէք թէ ինչո՞ւ:        

 

Վ.Դ. Կարելի չէ ունենալ այսքան աշխոյժ եւ յարատեւ ստեղծագործող ուղեղ եւ չունենալ ապագայի նորանոր ծրագիրներ: Կարելի՞ է քօղազերծել անոնցմէ գէթ մի քանին: 

 

Վ.Պ. Պարզապէս ըսեմ, որ տարեկան ձեռնարկներու հարց մը ունինք, որոնք պէտք է ընենք, որպէսզի մեր կենսունակութիւնը վառ պահենք, մենք մեզի համար եւ մեր ընկերներուն եւ բարեկամներուն համար, որոնք այդ կ'ակնկալեն եւ նաեւ, որպէսզի մեր գործունէութեան դիմագիծը պահպանենք: Այդ մէկը ընելու համար զանազան գործունէութիւններ ունինք, ինչ որ յստակօրէն կ'երեւի մեր համացանցին վրայ: Հրատարակչական գործունէութիւն ունինք: Մօտաւորապէս հայ երաժշտութեան նուիրուած 20 գիրք հրատարակութեան կը սպասեն: Եւ մեր մեծագոյն եւ ամենասիրելի ծրագիրներէն է Լարքը երաժշտական թեքումով առօրեայ դպրոցի վերածելը: Կը ծրագրենք նաեւ, դպրոցին կողքին ունենալ նաեւ գրադարան-թանգարան մը, որուն համար ահագին բան հաւաքած եմ արդէն: Ասիկա անհրաժեշտ կը նկատեմ, որպէսզի հայկականութեան պզտիկ կռուան մը ունենանք: 

Ամառնային ծրագիր մը ունիմ, որ այս տարի կ'ուզեմ սկսիլ, բոլոր անոնց համար որոնք հետաքրքրուած են հայերէն լեզու, գրականութիւն, եւ մշակոյթի պատմութիւն սորվելու: Ընդամէնը ամրան 3 շաբթուան դասընթացք է:  

 

Այս շաբաթ Միքատօ օփերէթթան  պիտի ներկայացնենք: Այս մէկը շատոնց հաստատուած է եւ ծրագրուած Հայ Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան հետ: 2001-էն ի վեր կը խօսինք այն մասին, որ տարեկան մէկ օփերէթթա պիտի կրնա՞նք ներկայացնել:  Ի պատիւ իրենց, մենք պիտի յաջողինք բեմ հանել Միքատօն, իրենք էին,  որ մարտահրաւէրին պատասխանեցին, երբ 200 000$ տրամադրեցին մէկ ծրագրի համար:

 

Վ.Դ. Բաւական յուսադրիչ եւ շնորհաւորելի երեւոյթ է ձեր շուրջ խմբուած այս նորագոյն սերունդին հայ երգին եւ երաժշտութեան հանդէպ ցուցաբերած լրջութիւնը, ձեր յանձնառութիւնը հանդէպ իրենց «որդեգրած» ասպարէզին, որուն աղբիւրը դուք էք, ձեր ազգային ինքնութեան գիտակցութեան վարակող շունչով: Շնորհակալութիւն հարցազրոյցին համար եւ ձեր վարձքը՝ կատար:

                                                                                                

  

 

Այցելեցէ՛ք www.larkmusicalsociety.com 

 

  -   Հարցազրոյցներ