Ատրպէյճանի կառավարութիւնը իր նաւթային եւ կազային բազմամիլիառ եկամուտները կը բաշխէ հետեւեալ չորս ուղղութիւններով՝ կաշառատուութիւն, Ալիեւի ընտանիքի եւ անոր բարեկամներու կողմէ թալան, ռազմական գնումներ եւ նախահաշիւային այլ հարցեր: Զարմանալի չէ, որ Ատրպէյճանի ժողովուրդին ճնշող մեծամասնութիւնը կ՛ապրի ծայրայեղ աղքատութեան մէջ` հակառակ Ալիեւի միապետութեան վաստակած նաւթային միլիառաւոր տոլարներուն: 

 

Անցեալ շաբաթ լուսաբանեցինք Ատրպէյճանի կաշառատուութիւնը Եւրոպական Խորհուրդի եւ ամբողջ աշխարհի մէջ, իսկ այս շաբաթ կը ներկայացնենք օրինակներ, թէ ինչպէս թալանուած է Ատրպէյճանի հարստութեան մեծ մասը Ալիեւի ընտանիքի եւ իշխող յանցագործ խումբի անդամներուն կողմէ: Մարդու իրաւունքներու վերաբերեալ Միացեալ Նահանգներու պետական բաժանմունքի զեկոյցը անդրադարձած է Ատրպէյճանի ինքնակալ վարչակարգի «համատարած փտախտին»: «Թրանսփէրընսի Ինթըրնեշընըլ» կազմակերպութիւնը իր 2016-ի՝ կաշառակերութեան մասին համաշխարհային զեկոյցին մէջ, Ատրպէյճանը դասած է ամէնէն փտախտաւոր երկիրներու շարքին. 176 երկիրներու ցանկին մէջ անիկա կը գրաւէ 123-րդ տեղը: 

 

Անցեալ ամիս, լրագրող Տաֆնէ Քարուանա Կալիցիա իր կայքին մէջ բացայայտած է, որ Մալթայի Pilatus դրամատան երեք ամէնէն մեծ յաճախորդները Ատրպէյճանէն են, առաջինը արտակարգ իրավիճակներու նախարար Քամալէտտին Հէյտարովն է, որուն կը յաջորդեն նախագահ Ալիեւի երիտասարդ որդին՝ Հէյտար Ալիեւը եւ դուստրը՝ Լէյլա Ալիեւան: 

 

Կալիցիա կը յայտնէ, որ «Հէյտար Ալիեւ [նախագահի որդին] նախ փորձած է դրամատնային հաշիւ բանալ Վալեթայի դրամատան մէջ [Մալթա], սակայն մերժում ստացած է այն հիմունքով, որ ան ամէնէն փտախտաւոր երկիրներէն մէկուն քաղաքականապէս խոցելի մարդոցմէ մէկն է, եւ առկայ են դրամի լուացման լուրջ վտանգներ (ռիսքեր)»: Կալիցիա նաեւ բացայայտած է, որ «Pilatus դրամատան աւանդներու 60 տոկոսը կը պատկանի Ատրպէյճանի քաղաքականապէս խոցելի մարդոց»: Հետեւաբար, կրնանք վստահօրէն ենթադրել, որ այդ երեք ատրպէյճանցիներու կողմէ պահ դրուած գումարները կը կազմեն միլիոնաւոր տոլարներ...  

 

Հետաքրքրական է, որ Pilatus դրամատան սեփականատէրը իրանցի է, Սէյիտ Ալի Սատր Հաշեմինիճատ անունով, որուն «անցեալ Հինգշաբթի [2017, Ապրիլ 20] տեսախցիկները որսացած էին իր դրամատան տարածքին մէջ, դրամատան վտանգներու (ռիսքերու) կառավարիչ Անթոնելա Կաուչիի ուղեկցութեամբ փաստաթուղթերու պայուսակներ դուրս բերելու պահուն»: 

 

Ցաւօք, մալթական դրամատունը միակը չէ, ուր Ալիեւները եւ անոնց յանցագործ խումբը թաքցուցած են ահռելի գումարներ: Կան Ալիեւիներու եւ անոնց միջնորդներու կողմէ ստեղծուած ստուերային բազմաթիւ ընկերութիւններ՝ մեծածաւալ կանխիկ գումարներու լուացման նպատակով, որոնց կապը Ատրպէյճանի ղեկավարութեան հետ դժուար է գտնել: 

 

Ալիեւներու մասնակցութեամբ այնքան շատ ֆինանսական գայթակղութիւններ կան, որ դժուար է առանձնացնել անոնցմէ մէկը, սակայն ամենէն մեծ գայթակղութիւններէն մէկը կ՛առնչուի նախագահ Ալիեւի երեք զաւակներուն կողմէ Տուպայի մէջ անշարժ շքեղ գոյքի գնումներուն հետ, ըստ «Ուաշինկթըն Փոսթի»: Հէյտար Ալիեւ, Ալիեւի այդ օրերու 11-ամեայ որդին, 2009-ին գնած էր ինը ծովափնեայ առանձնատուներ՝ 44 միլիոն տոլար գումարով...: Անոր երկու քոյրերը՝ Լէյլա եւ Արզու Ալիեւաները, գնած էին քանի մը առանձնատուներ եւս, լրացուցիչ 31 միլիոն տոլարով: Այս ունեցուածքի համար վճարուած էր «կանխիկ»: Երիտասարդ տարիքի այդ զաւակները ուրկէ՞ ձեռք բերած են 75 միլիոն տոլար, հաշուի առնելով, որ անոնք եկամուտ չունին, իսկ անոնց հօր՝ նախագահ Ալիեւի տարեկան եկամուտը ընդամէնը կը կազմէ 228 000 տոլար... 

 

 «Ուաշինկթըն Փոսթ»ի յօդուածը բացայայտելով այս գայթակղեցուցիչ մանրամասնութիւնները, պարզաբանած է, որ «գումարները երկրէն դուրս տեղափոխելու աճապարանքը, անտեսելով շահի չափերը, բնորոշ է նաւթ արդիւնաբերող բազմաթիւ երկիրներու, ուր անպարկեշտ ընտրանին կը ձգտի ապահովել իր հարստութեան ապահովութիւնը՝ քաղաքական քամիներու փոփոխութիւններու պարագային»: 

 

Կազմակերպուած յանցանքի եւ կաշառակերութեան լուսաբանման նախագիծի (OCCRP) կայքը կը ներառէ քանի մը տասնեակ յօդուածներ Ատրպէյճանի մէջ արձանագրուած կաշառակերութեան հսկայական օրինակներու մասին: 2012-ին OCCRP իր «Տարուան Մարդ»ը ընտրեց նախագահ Ալիեւը՝ «յանցագործութիւններու եւ կաշառքի հետ անոր ունեցած կապերուն» համար: OCCRP կը հաղորդէ, որ Մեհրիպան Ալիեւան՝ նախագահ Ալիեւի կինը, «ստուերային ընկերութիւններու ցանցի սեփականատէր, տնօրէն եւ բաժնետէր է, որոնք, ինչպէս կը հաղորդուի, ընտանիքին կողմէ կ՛օգտագործուին միլիոնաւոր տոլարներու շահաւէտ գործարքներ կնքելու համար»: 

 

Իրօք, նախագահ Ալիեւ եւ անոր ընտանիքը բազմաթիւ թանկարժէք սեփականութիւններ ունին ամբողջ աշխարհի տարածքին: OCCRP կը տեղեկացնէ, որ Ռումանիոյ մայրաքաղաք Պուքրէշի մէջ 7.3 միլիոն տոլարով ձեռք բերուած շէնքը վերածուած է նախագահ Իլհամ Ալիեւի հօր՝ Հէյտար Ալիեւի անուան հիմնադրամի գրասենեակի. ան Ատրպէյճանը ղեկավարած է 1993-2003 թուականներուն: Հիմնադրամը կը ղեկավարէ Ալիեւի ընտանիքը: Ըստ OCCRP-ի՝ այս շէնքին գնումը կը ներառէ «ստուերային գործարքներ, կաշառուած պաշտօնեաներու եւ կազմակերպուած յանցանքի հետ կապեր, ապօրինի գործարքներ եւ մեռած առաջնորդի անձի իւրօրինակ պաշտամունք»: Ալիեւները ունին նաեւ սեփական թանկարժէք շէնքեր եւ տուներ Լոնտոնի (առնուազն 25 միլիոն տոլար արժողութեամբ), Մոսկուայի (տասնեակ միլիոնաւոր տոլար արժողութեամբ), Տուպայի եւ Չեխիոյ Հանրապետութեան մէջ:  

 

Վերջապէս, ըստ OCCRP-ի, նախագահ Ալիեւի դուստրերուն՝ Լէյլայի եւ Արզուի կը պատկանին Պաքուի ամէնէն շքեղ պանդոկները, որոնց շարքին՝ Four Seasons, Sheraton,  Marriott եւ ուրիշներ: Ատրպէյճանի անշարժ գոյքի փորձագէտ մը ըսած է OCCRP-ի, որ «այդ ընտանիքին պատկանող կամ անոնց հետ սերտօրէն կապուած Պաքուի բարձրակարգ պանդոկները կը գնահատուին 10 միլիառ տոլար»: 

 

OCCRP կ՛եզրակացնէ, որ Ալիեւի թագաւորական տունը վերջին տարիներուն ներգրաւուած է «բազմաթիւ գաղտնի գործարքներու մէջ, քանի մը մայր ցամաքներու տարածքին...:  Առաջին ընտանիքը՝ օգտագործելով ստուերային ընկերութիւնները եւ միջնորդները, իր ձեռքին բռնած է Ատրպէյճանի տնտեսութեան առիւծի բաժինը, ինչպէս՝ ոսկիի հանքերը, զբօսաշրջութիւնը, հեռահաղորդակցութեան ընկերութիւններ եւ դրամատուներ, միեւնոյն ժամանակ գնելով շքեղ կառոյցներ Եւրոպայի եւ Պարսից ծոցի զանազան երկիրներու մէջ»: 

 

 

Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Սեդա Գրիգորեան

 

 

  -   Յօդուածներ