ԵՐԵՎԱՆ, 20 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ, ՆՈՅԵԱՆ ՏԱՊԱՆ-ՀԱՅԵՐՆ ԱՅՍՕՐ: Ամուսիններ Վարուժան ու Սիլվիա-Մյունջան Իսկենդերյանները երկար տասնամեակներ բնակւում են Աուստրալիայում` 1962 թուականից: Զբաղւում են ազգային եւ համայնքային գործունէութեամբ: Վարուժան Իսկենդերյանը ծնուել է Երուսաղեմում, իսկ պապերն Այնթափից են` Կիլիկեան պատմական Հայաստանից: Նրանք 1947 թուականին արաբաիսրայելյան պատերազմի հետեւանքով գաղթել են Բեթղեհեմ, որտեղ եւ մինչեւ 23 տարեկանն ապրել է Վարուժան Իսկենդերյանը, յաճախել դպրոց, ապա տեղափոխուել Աուստրալիա: Շուրջ տասը տարի է, ինչ Վարուժան Իսկենդերյանը Աուստրալիայում Արցախի ներկայացուցիչն է: Տիկինը` Սիլվիա-Մյունջան Իսկենդերյանը Աուստրալիայի ՀՕՄ-ի փոխատենապետուհին եւ «Կռունկ» կանանց միութեան ատենապետուհին է: Ծնուել է Եգիպտոսում: Փոքր տարիքից ջարդից մազապուրծ ծնողները գաղթել են Աուստրալիա: Հայրը եղել է Ավտրալիայում հայ գաղութի հիմնադիրներից մէկը, եւ Սիլվիան շարունակում է հոր հայրենասիրական, ազգային գործունէութիւնը: Այս օրերին Իսկենդերյան ամուսինները գտնւում էին Հայաստանում. նրանք այցելեցին ՀՀ սփիւռքի նախարարութիւն եւ պատասխանեցին hayernaysor.am-ի հարցերին: - Կը խնդրէի մի քանի խօսքով ներկայացնել Աուստրալիայում հայ համայնքը: Արդեօ՞ք այն ունի իրաւական գրանցում, թէ՞ աւելի տարերայնօրէն է գործում, ի՞նչ կազմ ունի: - Աուստրալիայում հայ համայնքը մեծ է, շուրջ 30-40 հազար, չնայած ոմանք նշում են 25 հազար, իսկ որոշ տուեալների համաձայն, գրանցուած է 12-14 հազար հայ: Սակայն կարող եմ վստահաբար ասել, որ համայնքի թիւն աւելի է, քան 25 հազարը: Համայնքը պահպանում է հայկական աւանդոյթներն ու սովորոյթները, հետեւում կրոնական ծեսերին: Այստեղ գործում է առաքելական-էջմիածնական եկեղեցի, կայ նաեւ 2 աւետարանական եւ 1 կաթոլիկ եկեղեցի: Համայնքը բաւական հին է եւ բարեկեցիկ: Նրանում շատ են ուսյալ եւ գործունեայ մարդիկ: Հայ երեխաները յաճախում են լաւ դպրոցներ: Համայնքում գործում են նաեւ հայկական ամէնօրեայ 3 եւ եւս 3-4 շաբաթoրյա դպրոցներ: Բաւական շատ կազմակերպութիւններ են գործում համայնքի ներսում: - Իսկ համայնքը իրաւական գրանցում, ձայնի իրաւունք ունի՞, ճանաչվա՞ծ է: - Անպայման, սակայն, ցավոք, պետութիւնը համայնքը ճանաչել է իբրեւ կրոնական: - Այսինքն` ինչպե՞ս կրոնական: Հայ համայնքը գրանցուած է որպէս կրոնական փոքրամասնություն եւ այն ղեկավարում է հոգեւոր հովիւը: Համայնքի հետ կապուած բոլոր խնդիրներում կամա թէ ակամայ որոշումներն ինքն է ընդունում: Այս հարցում կայ որոշ անհամաձայնութիւն: Այսօր Հայ Դատը ցանկանում է համայնքում ստանձնել ղեկավար դեր, սակայն տարաձայնութիւնների պատճառով դա դեռ չի իրականանում: Շուրջ երեք տարի մի խումբ մարդկանցով փորձեցինք համայնքում խուրհուրդ ստեղծել, համայնքի ղեկավար ընտրել, սակայն ձեռնարկը ձախողուեց, քանի որ մի քանի կազմակերպութիւններ հրաժարուեցին: Հրաժարուեց նաեւ եկեղեցին` պատճառաբանելով, որ ինքն արդէն իսկ ղեկավարում է համայնքը եւ նոր ղեկավարութեան ընտրութեան կարիքը չկայ: Եվ այսպէս խափանուեց համայնքի ղեկավար մարմին ստեղծելու երեք տարիների մեր աշխատանքը: - Իսկ համայնքը քաղաքականապես ակտի՞վ է: - Աուստրալիայում գործում են հայ աւանդական երեք կուսակցութիւնները, բազմաթիւ կազմակերպութիւններ, սակայն այնուամենայնիւ այսօր օրհասական է հայապահպանութեան խնդիրը: Դպրոցներում տարւվող աշխատանքները ցանկալի արդիւնք չեն տալիս: Տպավորությունն այն է, որ հոսանքին հակառակ ենք լողում, իսկ ամէնից վատն այն է, որ մեր զավակներն օտարների հետ են ամուսնանում, իսկ երիտասարդին հետ բերելը շատ դժուվար է: Արդէն ոչ մի ազգայնական, զգայական աշխատանք չի օգնում: Մենք պատմում ենք հայութեան մասին, ծանօթացնում հայ ազգի պատմութեանը, ներկայացնում Հայաստանն ու Ղարաբաղը: Մեր մտահոգութիւնը մեծ է. 40 տարուայ հայ համայնքը, որն այդ տարիների ընթացքում ապրել է աշխոյժ, թեթեւ եւ բարեկեցիկ կեանքով, այսօր արդէն արագօրէն նուազում է: - Արտագա՞ղթ է նկատւում: - Մեզ մօտ արտագաղթի խնդիր չկայ: Մեր համայնքն ուղղակի նուազում է խառը ամուսնութիւնների արդիւնքում: Յաջորդ սերունդն արդէն իսկ վտանգուած է: Ժողովուրդը դադարում է հայ լինելուց: Դրա լաւագոյն ապացոյցներից է այն, որ ունենալով երեք հայկական դպրոց` չունենք աշակերտություն: - Իսկ հայկական դպրոցները հեղինակութիւն վայելո՞ւմ են: - Այո, իհարկէ: Հայկական դպրոցն աւարտած իւրաքանչիւր շրջանաւարտ կարող է ուսումը շարունակել ցանկացած ուղղութեամբ` բժշկութիւն, արուեստ, իրաւագիտութիւն: - Այդ դէպքում, ինչո՞վ կբացատրեք այն, որ հայ ծնողն իր երեխային չի տանում հայկական դպրոց: - Սա ազգային գիտակցութեան եւ ոչ թէ դպրոցի խնդիր է: Քիչ առաջ ասացի, որ արդէն վտանգուած է յաջորդ սերունդը, եւ ինչո՞ւ յաջորդ` այս սերունդն իսկ արդէն վտանգուած է: Ժամանակակից երիտասարդը գրեթէ չի խոսում հայերէն, իսկ հայապահպանությունը ներքին զգացումի խնդիր է: Հային պէտք է վերադարձնել իր արմատներին, հային պէտք է հայ պահել: Եթէ մարդն արդէն կորցրել է իր այդ զգացումը, արդէն բարդ է, արդէն չես կարող պարտադրել: Կան ծնողներ, որոնք կուզենային իրենց երեխաներին տանել հայկական դպրոց, բայց քանի որ իրենք էլ չեն տիրապետում հայերէնին, հրաժարվում են այդ մտքից: Երանի բոլորս էլ կատարեալ հայ լինէինք, երանի բոլորս էլ նոյն ձեռագրով գրեինք ու մտածեինք: - Դուք Արցախի ներկայացուցիչն եք Աուստրալիայում. ի՞նչ գործունէութիւն եք ծաւալում: - Առաջին այցելութիւնս Ղարաբաղ 1993 թուականի մայիսի 9-ին էր: Նկարահանում էի աւերուած ու տանջված գիւղերը, ծուատուած Ստեփանակերտը: Նկարահանում էի ֆիլմեր, ֆոտո, յետոյ նկարահանումները տանում էի Աուստրալիա եւ ցուցադրում այնտեղի հայութեանը` ներկայացնելով իրական վիճակն ու պատմութիւնը: Իմ ֆիլմերն ուղարկել եմ նաեւ Ղարաբաղի եւ Հայաստանի պաշտօնեաներին: Այսպիսով ղարաբաղեան մի շարք պաշտոնեաներ տեղեակ էին իմ գործունէութեան մասին եւ 1999-ի մայիսին առաջարկեցին դառնալ Ղարաբաղի ներկայացուցիչը Աուստրալիայում: Տվեցին վկայական, եւ ես շարունակեցի արդէն իսկ սկսած մարդկային եւ ազգային առաքելությունս: Իմ կողքին տիկինս է: Նա կիսում է իմ հետաքրքրութիւնները, կրում է նոյն պապենական պատգամը, ազգային արժանապատվությունը: Մի պարտականութիւն ենք վերցրել մեր ուսերին` պայքարը շարունակել հնարաւոր բոլոր ձեւերով, ընդհուպ մեր ընտանեկան գումարների, մեր ժամանակի հաշուին, քանի որ սա մեր պարտքն է մեր Հայրենիքին: Ուրեմն ինչն է, որ մեզ առաջ է մղում. այն գիտակցումը, որ Սփիւռքն իր ծագումով մայր Հայրենիքից է` լինի դա Արեւմտյան Հայաստան, Արցախ, Նախիջեւան, Հայաստան, թէ այլուր, ամէնն էլ Հայրենիք է, եւ սա մենք երբեք չպէտք է մոռանանք: Սա բացարձակ է: - Իսկ ներկայումս Հայաստանից ներգաղթողներ եղա՞ն դէպի Ավստարալիա: - Կան, գալիս են, ոչ մեծ ծաւալով, բայց գալիս են: Սակայն շատերը գալիս եւ անգործ են մնում: - Սփիւռքահայն ի՞նչ ակնկալիք ունի նորաստեղծ ՀՀ սփիւռքի նախարարութիւնից: - Մենք անչափ ուրախ ենք, որ վերջապէս Սփիւռքն ունի համակարգող մարմին: Սփիւռքի նախարարութիւնը համայն հայութեան նախարարութիւնն է: Հենց այսօր մենք եղանք նախարար Հրանուշ Յակոբեանի մօտ, ներկայացրեցինք մեր խնդիրները, հոգսերը, ցավերը, յայտնեցինք մեր մտահոգութիւնները: Տեղեկացրեցինք նաեւ, որ այսօր անհամեմատ նուազել է շփումը Հայրենիքի հետ: Նախկինում այս բացը լրացնում էին արուեստի եւ մշակոյթային ամենատարբեր խմբերի այցելութիւններն ու հիւրախաղերը, համերգները: Սփիւռքի նախարարութիւնն արդէն մատահոգ է մեր խնդիրներով, մտածում է` ինչ անել. քարոզե՞լ, այցելություննե՞ր կազմակերպել: Մտահոգ է նաեւ մայրենի լեզուի ուսուցման եւ այլ խնդիրներով: Պետութեան մէջ մեծ քայլ է արուել: Նկատելի է, որ մտահոգութիվւն կայ Սփիւռքի զավակների մասին: Մենք այդ զավակներն ենք: Պետութիւնը ճիշտ քայլ է արել տիկին Հրանուշ Յակոբեանին սփիւռքի նախարար նշանակելով` ուժեղ, գրագէտ, խելացի, ուժեղ կամքի տեր ղեկավար է: Եթէ Հայերնիքը երբեւէ մոռանա սփիւռքի իր զավակներին թէ քաղաքական, թէ այլ իմաստով, մեծ հուզումներ կառաջացնի. դրանք հոգեկան զգացումներ են: Չգիտեմ հասկացայ՞ք ինձ: - Լիովին: - Գիտէ՞ք, մենք բոլորս, որ ապրում ենք արտասահմանում, բոլորս էլ եկել ենք Արեւմտյան Հայաստանից, ջարդից փախած, որբ զավակի պես դուրս ենք մնացել Հայրենիքից, եւ սա պէտք է միշտ յիշել: Սա շատ աւելի է կարեւոր: Կապը Հայրենիքի հետ զորավոր պիտի լինի: Քանի որ մինչեւ այսօր այդ կապը չկար` Սփիւռքը կազմակերպուած չէր: Այսքան երկրների մէջ ամենամեծ Սփիւռքը հայն ունի: Անհրաժեշտ էր մէկ թիմ, որը կհամակարգեր, կկազմակերպեր Սփիւռքը եւ այդ մարմինն արդէն իսկ ստեղծուած է եւ ունի հրաշալի նախարար` անունը Հրանուշ Յակոբեան, եւ հոյս ունենք նախարարի հետ մեծ գործեր անել: Շատ բան կայ անելու: ՐԱՖՖԻ Ն.Մ.

---