Եթէ ձեզի հարցնեն թէ ո՞վ է երգչուհի Սիլվա Քէչէճեանը, ի՞նչպէս կը ներկայացնէք։

 

Ես երգչուհի՝ Սիլվա Քէչէճեան, ծնած եմ Հալէպ, Սուրիա, նախնական ուսումս ստացած եմ Կիւլպէնկեան դպրոցին մէջ, ապա՝ յաճախած եմ Հայկազեան եւ Մխիթարեան վարժարանները։ Ամուսնացած եմ պարուսոյց Ժիրայր Քէչէճեանի հետ։Ունիմ երկու զաւակ՝ Նարինէ եւ Խաչիկ։ Արուեստս սկսած է ամուսնոյս հետ՝ մաս կազմելով «Նոր Սերունդ Մշակութային Միութեան Ազատ Ղարիպեան» պարախումբին, 1984-1996 թուականներուն։ Նաեւ եղած եմ պարախումբին երգչուհին։

 

Ձեր արմատները հօր եւ մօր կողմէն՝ ո՞ր երկիրներէն գաղթած են։

 

Մայրս եղած է ատանացի, իսկ հայրս՝ ուրֆացի։ Ունիմ մէկ քոյր եւ երկու եղբայր։

 

Ձեր մէջ ի՞նչպէս ծնունդ առաւ երգելու սէրը։ 

 

Նախակրթարան եղած ատենս, դպրոցի երգչախումբերուն մէջ մաս կազմելով, ունէինք նաեւ եկեղեցական պահեր, եւ երբ ամուսնացանք 1983ին, ամուսինիս քաջալերանքով որոշեցինք խտասալիկ մը պատրաստել՝ Ֆէյրուզի հին երգերը երգելով։  Այդ երգացանկին գործիքաւորումը կատարած են Սամիր Քուէյֆէթի եւ Հլմի Ժարրահ: Այսպիսով ունեցած եմ իմ առաջին ալպոմս։ Այդ ալպոմին միջոցաւ, երբ ձայնս լսուեցաւ, ժողովուրդին  քաջալերանքը եւ ամուսինիս գօտեպնդումը զիս մղեցին, որ հետեւիմ ձայնամարզութեան հանրածանօթ երգչուհի փրոֆեսոր Արաքս Չէքիճեանի մօտ՝ չորս տարի շարունակ սորվելով դասական արուեստի նիւթեր, միաժամանակ հետեւելով դաշնամուրի դասերու։ Այդ օրէն ի վեր, ուզեցի ճիշդ զինուիլ երգարուեստի ասպարէզին մէջ եւ այդ հիմքով ալ մտայ արուեստի աշխարհ:

 

Արդեօ՞ք շատեր ծանօթ ձեր ունեցած տաղանդին:

 

Պէտք է ըսել, որ  օրէ-օր, երբ ալպոմներ հրապարակեցի եւ ելոյթներ տուի, ձայնավարժութեան շնորհիւ եւ իմ ձայնիս փոփոխութեամբ, ժողովուրդը զգաց, թէ չբացայայտուած շնորհք մը կար, նոյնիսկ զարմացան, թէ ինչպէս նախկին ձայնս փոխուեցաւ՝ դառնալով Մեցցո Սօփրանօ Mezzo soprano։

 

Ձեր երգերու տարածման աշխատանքին մէջ, արդեօ՞ք դիմատետրը, ձայնասփիւռի  կայանները, կամ բարեգործական համերգները խթան կը դառնա՞ն ու ճանաչում կը բերեն ձեզի։

 

Անշուշտ, դիմատետրը մեծագոյն դերը ունի երգերը տարածելու եւ հռչակուելու։ Իսկ ռատիօ «Այգ»ը, որուն շատ շնորհակալ եմ, միշտ կը սփռէ բոլոր երգերս, որոնք կը տարածուին ամբողջ սփիւռքահայութեան մէջ, ինչպէս նաեւ բարեգործական, համալսարանական, միութենական բոլոր հրաւէրները ազդու դեր կ’ունենան իմ երգարուեստիս հռչակուելուն։

 

Դուք ի՞նչ մասնագիտութիւն ունիք։

 

Ես նախ տանտիկին եմ, իսկ եթէ ըսէք, թէ ինչ է մասնագիտութիւնս՝ ես երգչուհի եմ, մասնագիտացած՝ փրոֆէսոր-ուսուցիչներու խնամքով ու շունչով։ Առաւել, ունեցած եմ ձայնի արեւելում աշխարհահռչակ Տաթեւիկ Սազանդարեանի մօտ, որ Արաքսի Չէքիճեանի աշակերտական ելոյթին ժամանակ՝ դաշնամուրով, ան հաստատած է ժողովուրդին դիմաց, ձայնիս tempo արագութեան աստիճանը եւ ձայնածաւալը (diapason տայէփէյ՛զան) Mezzo soprano ըլլալը՝ ըսելով որ «ներկայիս ծնողները չեն բերեր այսպիսի ձայն»։

 

Ե՞րբ ունեցաք ձեր առաջին ելոյթը պետական մակարդակով եւ ո՞ր թուականին։ Ո՞ր երկիրներու բեմահարթակներէն ելոյթ ունեցած էք հրաւէր ստանալով։

 

Ժողովուրդին քաջալերանքը զիս մղեց, որ մասնակից դառնամ տարբեր տեսակի փառատօներու, ինչպէս Սուրիական երգի փառատօնին 1996ին, որուն մասնակցեցայ իմ անձնական երգովս العيون الناعسة (Մախմուր աչքեր) թանկօ, եւ համբաւ ստացայ։ Այս մասնակցութիւնս շրունակուեցաւ մինչեւ 2000 թուական։ Ըսեմ որ Սուրիական երգի փառատօնին մասնակցութիւնը դժուար էր ընդունուիլը, եւ ես եղած եմ առաջին հայ երգչուհին, որուն հայերէն երգերը պատկերասփիւռէն կը ներկայացնէին ինչպէս կարծես արաբական երգ մը։ Եւ այդ Սուրիական երգի փառատօնէն ստացած եմ վկայագիրներ՝ ամենալաւ ձայնի, եւ տարիներու մասնակցութեան համար։ Երգած եմ արաբական ֆոլքլորի մեծ երգիչներու հետ, մշակոյթի նախարարութեան կազմակերպութեամբ։ Ելոյթ ունեցած եմ Ֆրանսա, ինչպէս նաեւ զանազան այլ քաղաքներու մէջ։ Պարախումբի մէջ ըլլալով, ելոյթ տուի նաեւ Հայաստան, Կիպրոս, Յունաստան, Յորդանան եւ Եգիպտոս։

 

Սուրիական պատկերասփիւռէն հանդիպումներ ունեցա՞ծ էք։ Եթէ այո, ի՞նչ առիթներով ձեզ հրաւիրած են։

 

Այո՛, Սուրիական պատկերասփիւռէն շատ հարցազրոյցներ ունեցած եմ, Սուրիական երգի փառատօնի շրջանին, ինչպէս երկու տարի առաջ հրաւիրուեցայ Դամասկոսի «Օփերա»ն ելոյթ ունենալու, իսկ ելոյթին հարցազրոյցը օր մը առաջ պատկերասփիւռէն սփռուեցաւ։

 

Սուրիական պատերազմի հետեւանքով ցաւով հեռացած էք Հալէպէն, ներկայիս կ’ապրիք Լիբանան, հաստատուելով Այնճար։

Խնդրեմ, պատմեցէք ձեր երգարուեստի ճանապարհին մասին, զոր կը շարունակէք Այնճարի մէջ։

 

Տուն՝ Այնճար, կրնամ անուանել նաեւ փոքրիկ Հայաստան։ Երբ Այնճար հաստատուեցայ կացութեան պատճառով, Այնճարի ժողովուրդը գիտցաւ, որ ես երգչուհի եմ եւ տարբեր առիթներու սկսան հրաւիրել զիս, ինչպէս Այնճարի «Տոհմիկ Երեկոյ»ներուն, ՀՄԸՄ-Այնճարի մարզադաշտի բացման հանդիսութեան, Այնճարի 80-ամեակի ճաշկերոյթին, ներկայութեամբ՝ Լիբանանի օրուան առաջնորդ Նարեկ արք. Ալեէմէզեանի, նաեւ՝ պարահանդէսներու ու ճաշկերոյթներու։ Նշենք նաեւ, որ երկու տարի դասաւանդեցի հայ կաթողիկէ վարժարանին մէջ, իբրեւ երգի ուսուցչուհի։ Ներկայիս, Այնճարի մէջ, ուր կ’ապրիմ տասը տարիէ ի վեր, իւրաքանչիւր տարուան ընթացքին կը պատրաստեմ ու կը ձայնագրեմ եօթը երգեր։

 

Ձեր անունը, որպէս երգչուհի Սիլվա Քէչէճեան, տարիներէ ի վեր առնչուած է Սուրիական եւ յատկապէս Հալէպի համայնքի միութենական արուեստասէր իրականութեան հետ, եւ այսօր նոյնը կը պահէք Լիբանանի մէջ, ի մասնաւորի միութենական եւ կամ անհատական հաւաքոյթներուն, տօնական օրերու, բարեգործական համերգներու ձեր նպաստը կը բերէք։ Խնդրեմ մանրամասնէք։

 

Ունիմ անձնական շարք մը արաբերէներգեր, որոնք Սուրիոյ ամենաբարձր երգահանէն ստացած եմ, երգահանին անունը Մուհամմէտ Րէժէպ։ Ես եղած եմ այն երգչուհին, որ Սուրիոյ բնակչութեան սիրելի դարձուցած եմ հայկական երգը՝ հայկական երգին մէջ դնելով հատուած մը արաբական տողերով։ Գալով նպաստի իրականութեան, այս բոլորը իբրեւ գործ չեմ ըրած, միշտ նուէր ընելով միութիւններուն, ձեռնարկներուն, տօնական օրերուն եւ տարբեր տեսակի հաւաքոյթներուն։

 

Ձեր ամուսինը յայտնի պարուսոյց, արուեստագէտ Ժիրայր Քէչէճեանն է, եւ ունիք շնորհալի զաւակներ։ Արդեօք անոնք որքանո՞վ ներգրաւուած են արուեստի՝ պարի կամ երգի ոլորտին մէջ։

 

Ամուսինս՝ Ժիրայր Քէչէճեանը հանրածանօթ պարուսոյց է, որ ներկայիս կը դասաւանդէ պար Ազգային «Յառաջ-Գ. Կիւլպէնկեան» վարժարանէն ներս, Համազգայինի «Պարոյր Սեւակ» մասնաճիւղի պարախումբի ղեկավարն է, ինչպէս նաեւ ԱՖՀԻԼ հաստատութեան Պալէթի դասաւանդողը։ Ունիմ երկու զաւակ՝ աղջիկս Նարինէն, տղաս՝ Խաչիկը, որոնք երկուքն ալ աւարտած են Սուրիոյ Պալէթի պարարուեստի ուսումնարանը։ Մեր ընտանիքը արուեստասէր է. զաւակներս ալ, երբ իրենց աչքերը բացին՝ այդ մթնոլորտին մէջ մեծցան, հետեւելով պարարուեստին մինչեւ որ դարձան հռչակաւոր աստղեր։

 

Ի՞նչ ժանրի երգերով դուք ելոյթ կ’ունենաք. խնդրեմ մանրամասնութիւններ փոխանցէք։

 

Իմ առաջին ալպոմս եղած է Ֆէյրուզի երգերով, որով ձայնս կը յարմարի Ֆէյրուզի երգերը մեկնաբանել։ Սակայն, ձայնամարզութիւնէս ետք, բոլոր երգերս դադրեցուց ուսուցչուհիս, որովհետեւ զիս անցուց դասական երգեցողութեան եւ արդպէս ալ,  այդ ձայնամարզութեան շրջանին երգեցի դասական երգեր՝ Կոմիտասէն, Արիաներ, Ռոմանսներ։ Բայց ես միշտ ունեցած եմ հայկական աշուղական երգերու հանդէպ սէր. այսպիսով, շարունակեցի երգի ասպարէզս աշուղական երգերով եւ Ֆէյրուզի երգերով։ Ըսել կ’ուզեմ, որ սկիզբէն ի վեր ես հայերէն եւ արաբերէն կ’երգեմ, մինչեւ այսօր, եւ այս ժանրերը կը կատարեմ։ Անշուշտ, միշտ կը հետեւիմ նոր աշուղներու ստեղծագործութիւններուն, ինչպէս աշուղ Նազելի Գրիգորեանին, աշուղ Զարուհիին, աշուղ Ոսկեհուրին, աշուղ Լէյլիին եւ ուրիշներու։

 

Աշուղական երգերու կողքին, ունիք նաեւ արաբական երգեր, յատկապէս Լիբանանի աստղ եւ միջազգային հանրայայտ երգչուհի Ֆէյրուզի երգերը։ Ինչո՞ւ նախընտրած էք Ֆէյրուզի երգերը յատկապէս ներկայացնել հանրութեան։

 

Սկիզբէն ի վեր,  Ֆէյրուզի երգեր կ’երգեմ, գրեթէ Ֆէյրուզի մեծ մասը կատարած եմ, բայց Ֆէյրուզէն բացի այլ երգիչներու երգեր չեմ կատարած, որովհետեւ Ֆէյրուզին ձայնն ու երգերը շատ կը սիրեմ, եւ կը կարծեմ որ իմ ձայնս իր երգերուն կը յարմարի։

 

Այդպէս կը զգամ, ժողովուրդն ալ գովաբանած է Ֆէյրուզի կատարումներս։

 

Որո՞նք են ձեր թողարկած երաժշտական ալպոմները։

 

Ունիմ ալպոմ մը Ֆէյրուզի հին երգերը վերամշակուած տարբերակով, իսկ անկէ ետք, ալպոմ մը հրապարակեցի խառն երգացանկով՝ հայերէն եւ արաբերէն, կան Ատիս Հարմանտեանի երգերէն, հոս նաեւ նշեմ, որ այս խառն երգերով կը մասնակցէի Սուրիական երգի փառատօնին։ Ալպոմ մըն ալ ունիմ, որ իմ անձնական եօթը երգերս են (արաբերէն)։ Ասոնց շարքին, ունիմ երկու ալպոմ աշուղական հին ոսկեայ երգերով։ Չորս տարի առաջ, դարձեալ հրապարակեցի Ֆէյրուզի վերջին երգացանկէն երգեր, առաւել եւրոպական Նոսթալժի երգեր, յունարէն, ֆրանսերէն, անգլերէն, սպաներէն, հնդկերէն եւ իտալերէն։ Ալպոմ մըն ալ ունիմ հայկական-աշուղական ծանր ու հանդարտ երգերու, ինչպէս՝ «Որքան ցանկացայ», «Դու աննման», «Աստղով եկայ», այսինքն այս ժանրի վրայ էր ալպոմը, առաւել նոր ալպոմս ընդգրկեց Հայաստանի նոր աշուղներու գործերը, ինչպէս՝ աշուղ Նազելի, Զարուհի, Ոսկեհուր, Լէյլի եւ այլն։ Հիմա, ներկայիս կը պատրաստեմ նոր ալպոմ մը, աշուղ Նազելի Գրիգորեանի ստեղծագործութիւններէն, որ կը բաղկանայ ութ երգերէ։

 

Ներկայիս, ո՞ւր կը փափաքիք ելոյթ ունենալ։

 

Իմ փափաքս է հայրենիքի մէջ ելոյթ ունենալ։ Ճիշդ է, որ երեսուն տարի առաջ այնտեղ ելոյթ ունեցած եմ, սակայն այսօր եւս կը կրկնապատկուի այդ փափաքս, որ Հայաստանի ժողովուրդին ներկայանամ հին թէ նոր երգերով։

 

Ըստ ձեզի, ի՞նչ կ’ակնկալուի երգիչէ մը՝ իր մատուցելիք աշխատանքին ճամբով։

 

Կ’ուզէի ըսել, որ երգիչ մը չէ պայմանաւորուած մէկ ժանրի վրայ մնալու, այլ՝ մասնագիտացած ըլլալով մէկ ժանրի մէջ, կրնայ ուրիշ ժանրեր ալ երգել զանազան լեզուներով։

 

Քիչ առաջ, ձեր խօսքին մէջ նշեցիք, որ հայրենիքի մէջ ելոյթ ունեցած էք։ Հետաքրքրական է գիտնալ տեղեկութիւններ ու մանրամասնութիւններ հայրենիք այցելութեան եւ համերգներու ընթացքին ձեր մասնակցութիւնը բերելով։

 

«Նոր Սերունդ Մշակութային Միութեան» ընկերակցութեամբ, 1988ին, իբրեւ պարախումբի անդամ ու մեներգչուհի Հայաստանի մայրաքաղաք Երեւանի, Գիւմրիի, Վանաձորի եւ Սեւանի շրջաններուն մէջ ելոյթներ ունեցանք։ Ղարաբաղի մէջ չկրցանք ելոյթներ կատարել։ Հետագային, իմ ալպոմիս մէջ երգեցի Արցախեան բարբառով «Տերունց Ծորումը» Գուսան Բագրատի հեղինակութեամբ։ Այս զուգերգը մեկնաբանեցինք ես ու ամուսինս։ Նշեմ նաեւ, որ այս երգը շատ տարածուեցաւ դիմատետրի եւ ընդհանրապէս համացանցի ալիքներուն վրայ, արժանանալով ջերմ գնահատանքի։ Խնդրեմ, ասոնք են յղումները.-

 

https://www.facebook.com/radioayk/videos/2476120699354247/?eid=ARATQ_GILeZc5SnI9Pdg0Y9VqXRWH7_ANBxRcKT7iT6L-sdReWvdgjI0S8VWg82GNAoGV2t4BKDTm0l7&timeline_context_item_type=intro_card_work&timeline_context_item_source=100002962864136&fref=tag

 

https://youtu.be/3AXSAvUXSgc

 

Հիանալի, շնորհակալութիւն սիրելի Սիլվա այս մանրամասնութիւններուն համար:

 

Շնորհակալութիւն նաեւ ձեզի՛, սիրելի՛ Շաքէ այս հարցազրոյցին համար: Գնահատելի է ձե՛ր անսակարկ գործունէութիւնը, որ կը տանիք ի սէր մշակոյթը վառ պահելու «ռատիո այգի» աշխատանքներու կողքին: Նաեւ ըսեմ, որ շատ ուրախացայ, որ ձայնային տարբերակը այս հարցազրոյցին դուք սփռեցիք Հայաստանի Ռատիոյի եթերով, նաեւ անակնկալ էր տեսնելով հարցազրոյցին տեսերիզը https://youtu.be/dVhI9ico9Rw շնորհիւ ձեր պատրաստումին:

 

Իսկապէս, գեղեցիկ առիթ մըն էր Ռատիօ «Այգ»ի հարցազրոյցի ճամբով ծանօթանալու երգարուեստի ծալքերուն եւ երգչուհի Սիլվա Քէչէճեանին։

 

Երգարուեստի բարձունքներ սլացող ճանապարհին վրայ կարեւոր ներդրում ունիք սիրելի երգչուհի Սիլվա Քէչէճեան յօգուտ հայ երգի ու լեզուի կերտման աշխատանքին մէջ:  Անսպառ կորով ձե՛զի:

 

Հարցազրոյցը վարեց՝ Շաքէ Մանկասարեան:

 

www.radioayk.com

 

 

Նոյյան տապան  -   Մշակույթ