Не вдаваясь в исторические, культурные и цивилизационные вопросы, пытаясь доказать, что Киликия - это Армения, поговорим о правовых и политических реалиях вокруг Киликии. (1) (2)

27 октября 1916 года в Лондоне между Марком Сайксом (Англия), Жоржем Пико (Франция) и Председателем армянской национальной делегации Погосом Нубаром было подписано соглашение о формировании Армянского легиона, который в составе французской армии должен был принимать участие в военных действиях против Османской империи на сирийско-палестинском фронте. Взамен Франция обещала предоставить автономию армянам Киликии. (3)

В ноябре 1916 года французским правительством были установлены принципы добровольчества: легионерами могли быть только армяне и арабы, командирами - французские офицеры, а расходы легиона брало на себя французское правительство.

Своё первое боевое крещение Восточный легион принял в Палестине 19 сентября 1918 года в битва при гореАрара, затем в составе англо-французских войск он участвовал в боях за Сирию и Ливан. В середине октября 1918 года в Бейруте был сформирован 4-й батальон, и число армянских солдат легиона достигло 5000. В ноябре-декабре 1918 г. легион, который уже стал называться Армянским, вошел в Киликию, занял важные стратегические пункты и принял участие в её обороне.

Согласно Мудросскому перемирию, заключенному в конце Первой мировой войны, 30 октября 1918 года, в порту Мудрос (остров Лемнос) между Союзниками и Османской империей, предусматривалось:

Статья 16․«Передача всех гарнизонов в Хиджазе, Асире и Йемене, Сирии и Месопотамии командованию союзников ... Вывод турецких войск из Киликии».

Статья 24․ «В случае беспорядков в одном из армянских вилайетов союзники сохраняют за собой право занять часть его».(4)

Согласно Арбитражному решению 28-го Президента США Вудро Вильсона, после 22 ноября 1920 г. турецкие вооруженные силы были обязаны покинуть четыре области Западной Армении и прилегающие к ним территории. Вопрос о территориях, определенных Арбитражным решением, в Севрском мирном договоре сформулирован следующим образом:

Статья 89․ «Турция и Армения, а также другие Высокие Договаривающиеся Стороны, соглашаются представить на третейское решение Президента Соединенных Штатов Америки определение границы между Турцией и Арменией в вилайетах Эрзерума, Трапезунда, Вана и Битлиса и принять его решение, а также всякие меры, которые он может предписать относительно выхода Армении к морю и относительно демилитаризации всякой оттоманской территории, прилегающей к названной границе».(5)

Однако, как и в случае вышеупомянутых решений, так и в случае соглашения о предоставлении автономии Армянской Киликии, начинает действовать практика обхода Армянского вопроса и нейтрализации уже принятых решений.

В этом случае дается следующее объяснение։ после резкого изменения восточной политики Франции, когда она начала сближение с кемалистами, Армянский легион в августе 1920 года был полностью распущен. Несмотря на героическое сопротивление превосходящим и хорошо вооружённым турецким бандам, армянский народ вновь вынужден был покинуть Киликию. (6)

Позже, согласно договору от 20 октября 1921 г., Франция передала Киликию правительству Великого Национального Собрания Турции. (7) (8)

Вот в такой кризисной ситуации киликийские армяне 4 августа 1920 года принимают Декларацию Независимости Киликии, подписанную Представителем Единой Армении Миграном Таматяном и Главой армянской епархии Адана Геворкомархимандритом Арсланяном. (9)(10)

Декларация является важным документом против всех видов закулисных незаконных соглашений, сделок и оккупации армянских территорий. Это важный документ для восстановления независимости Киликии.

Киликия - это Армения.

Независимость Киликии будет восстановлена ​​ путём осуществления и реализации прав, предоставленных армянскому народу в 1918-1920 годах.

 

Тигран Пашабезян

Премьер-министр Республики Западная Армения (Армения)

 

4 августа 2020 г.

 

-----------------------

 

Ծանոթագրություն

1. Կիլիկիայի հայկական պետության դարաշրջանի հայկական աղբյուրներում Կիլիկիան անվանվում էր աշխարհկամտուն,Աշխարհ ԿիլիկիոկամԱշխարհ Հայոց: Արաբների օրինակով,որոնք Կիլիկիան անվանումէինՍիսի երկիր, 7-րդ դարի հայ մատենագիրներից մեկը՝ Գրիգոր Տղան (1173-1193), Կիլիկիան անվանում էրՍիսվանկամՍիսուանանուններով, հայկական պետության մայրաքաղաքՍիսի անունով։ ՂեւոնդԱլիշանը Կիլիկիայի պատմությանն ու աշխարհագրությանը նվիրված իր աշխատությունում եւս անվանել է Սիսվան (Սիսի աշխարհ): 19-20-րդ դարերի հայ միքանի հեղինակներ, որոնց թվում եւ Ալիշանը,հայկական պետության գոյության դարաշրջանի(11-14-րդ դարեր) Կիլիկիան անվանում էինՀայկականԿիլիկիա: Ակադեմիկոս Հ. Օրբելին իր աշխատություններումօգտագործում էրԿիլիկյան Հայաստանտերմինը: Այս տերմինը ավելի ճիշտ է, քանի որ այն վերացնում էր առաջացած խառնաշփոթը, ինչը պայմանավորվածէր նրանով, որ որոշ պատմաբաններ Կիլիկիան համեմատում էին Փոքր Հայքիհետ՝ ենթադրելով,թե Փոքր Հայքը գոյություն է ունեցելՄիջերկրական ծովիափերին՝Հուստինիանոսիժամանակներիցսկսած:

Տես, Կիլիկիա։ https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%AB%D5%A1

1. Կիլիկիա։ Կիլիկիայի հայկական պետության տարածքը կազմվել է բուն Կիլիկիայիցեւ հարակից մարզերից: Կիլիկիայիսահմանները որոշվում էին հետեւյալ կերպ. 1. արեւմուտքից սահմանակից էրՊամփիլիային,ԻսավրիայինեւՊիսիդիային2. հյուսիսից սահմանակից էրԼիկաոնիայինուԿապադովկիային3. Արեւելքիցսահմանակից էրԿատաոնիայինուԿոմագենեին4. հարավ-արեւելքից սահմանակից էրՍիրիային։ Բուն Կիլիկիայի սահմանները փոփոխվում էին: Հին ժամանակներում Կիլիկիայի սահմանները շատ ավելի ընդարձակէին՝ հասնում էին մինչեւ Հալիս գետի միջին հոսանքներ: Այդ մարզը, որի կենտրոնը Մաժակ քաղաքն է եղել(Մազակա, այժմ՝ Կեսարիա), անվանվում էր Կիլիկիա (ավելի հին Կիլակուից), որից եւ այս անվանումը տարածվել է ամբողջ տարածքի վրա: Արեւելքում Կիլիկիան տարածվում է մինչեւ Եփրատ:

Տես, Կիլիկիա։ https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%AB%D5%A1

1. 1515թվականին Կիլիկիան նվաճվում էՕսմանյան կայսրությանկողմից։ Չնայած դարավոր օտար տիրապետությանը,մինչեւ1915 թվականը Կիլիկիայումհայժողովուրդը մեծ քանակ էր կազմում։1909թվականինԿիլիկիայում տեղի է ունենում Երիտթուքերի կողմից կազմակերպված Կիլիկիայի հայության կոտորած։Վեց տարի անց Կիլիկիան հայաթափ է արվում Հայոց ցեղասպանությանհետեւանքով։ Չնայած ծանր կորուստներին, Հայոց ցեղասպանությունը վերապրած շատ հայեր շուտովսկսում են վերադառնալ Կիլիկիա, որն ըստՍեւրի խաղաղության պայմանագրի անցնելու էրՖրանսիային։Սակայն թուրքական գրոհների ներքո, Ֆրանսիան միայնակ է թողնումհայգաղթականներին։

Տես, Հայերի մասնակցությունը Առաջին համաշխարհային պատերազմին։ https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%AB%D5%B6

1. Տես, The Treaty of Sèvres, 10 August 1920․

https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Section_I,_Articles_1_-_260

1. Տես, Mudros Agreement: Armistice with Turkey (October 30, 1918)․

http://germanhistorydocs.ghi-dc.org/pdf/eng/armistice_turk_eng.pdf

1. Արեւելյան լեգեոնի հրամանատար նշանակվեց ֆրանսիական բանակի գնդապետ Ռոմիեոն, որը1916 թ. նոյեմբերի վերջերինժամանեց Կահիրե եւ Եգիպտոսի հայկական ազգային միության, հետ համատեղ ձեռնամուխեղավ լեգեոնի կազմավորման աշխատանքներին։ Ագգային միության կոչով առաջինը լեգեոնի մեջ կամավորագրվեցին Մուսա լեռան լեգենդար պաշտպանները, որոնք ժամանակավորապես հանգրվան Էին գտել Եգիպտոսի Պորտ-Աաիդ նավահանգստային քաղաքում։ Նրանցեց 600 հոգի, ովքեր ակտիվորեն մասնակցել էին թուրքական բանակի դեմ 40 օրտեւած հերոսական մարտերին՝ առաջինների թվում կամավորագրվեցին Արեւելյան լեգեոնում։ Նրանց օրինակին հետեւեցին 300 եգիպտահայեր եւ թուրքականբանակի 236 հայ ռազմագերիներ։Առաջին գումարտակը զինավարժությունների համար փոխադրվեց Կիպրոս, որտեղ հետագայում ստեղծվեցին 2-րդ եւ 3-րդ գումարտակները՝ հիմնականումամերիկահայերից։ Արարայի ճակատամարտում աչքի ընկնելու համար ֆրանսիական հրամանատարությունը25 հայ մարտիկներիպարգեւատրեց«Մարտական խաչ» շքանշանով:

Տես, Ֆրանսիական բանակի Արեւելյան կամ Հայկական լեգեոն։ https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%A3%D5%A5%D5%B8%D5%B6_(%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1)

1. Ֆրանկլեն-Բույոնի կամ Անկարայի պայմանագիր։ Կնքվելէ1921 թ․ հոկտեմբերի20-ին,Անկարայում,ՖրանսիայիեւԱնկարայիԱզգայինմեծժողովիկառավարությանմիջեւ:ՀամաձայնագիրընախատեսումէրպատերազմականվիճակիդադարեցումկողմերիմիջեւեւերկուամսվաընթացքումֆրանսիականզորքերիդուրսբերումԿիլիկիայից,բացառությամբԱլեքսանդրետիսանջակի,որը«հատուկ վարչակարգի»կարգավիճակովմնումէրֆրանսիականկառավարմանտակ՝տեղիթուրքբնակչությանմշակութայինլայնինքնավարությամբ:ԻրկողմիցԹուրքիայիԱզգայինմեծժողովիկառավարությանըերաշխավորումէրիրտիրապետությանտականցածազգայինփոքրամասնություններիիրավունքները,որոնք«հանդիսավոր»կերպովճանաչվելեն«Ազգայինուխտի»մեջ:ԹուրքիանհամաձայնվումէրկոնցեսիաներտրամադրելֆրանսիացիներինԱդանայիմարզով անցնողԲաղդադիերկաթուղումիշարքհատվածներումեւպատրաստականությունէրհայտնում(արտգործնախարարՅուսուֆՔեմալբեյինամակըՖրանկլեն-Բույոնին)այդկոնցեսիաներըտարածելնաեւԹուրքիայիհանքերի,երկաթուղիների,նավահանգիստներիեւգետերիվրա:

Տես, Թուրք-ֆրանսիական համաձայնագիր, 1921։ http://www.armin.am/armeniansgenocide/am/Encyclopedia_Of_armenian_genocide_Turq_fransiakan_hamadzaynagir_1921

1. Ալեքսանդրետիսանջակ, Ա լ եւ ք սանդրետ, Ալեքսանդրեկ (թուրք. Իսկենդերուն), Ալեքսանդրետ քաղաքին հարող մարզի նախկին անվանումը (այժմ Թուրքիայի Հաթայ մարզը)։ XI-XIV դդ. Ա. ս-ի տարածքի զգալի մասը մտել է Կիլիկիայի հայկական պետության կազմի մեջ։ Տարածությունը՝ 5 հազար քառ․ կմ։ Որպես Սիրիայի մի մասը, Ա. ս. 1915-1918թթ․Օսմանյան կայսրության կազմում էր։ 1918թ․նոյեմբերինօկուպացրել են անգլիացիները, հետո՝ ֆրանսիացիները։ Այստեղ է գտնվում Մուսա լեռը, որտեղ1915թ․ հուլիս-սեպտեմբերինտեղի էունեցել հայերի ինքնապաշտպանականհերոսամարտը։ 1920թ․Ա. ս. մտցվել է Ֆրանսիայի մանդատին հանձնված Սիրիայի կազմի մեջ։1937թ․-ից, ձեւականորեն մնալով Սիրիայի կազմում, Ա. ս. անցել է Ֆրանսիայի եւ Թուրքիայի համատեղ հսկողության տակ։ 1938թ․այստեղ ստեղծվել էՀաթայի ինքնավար պետությունը։ 1939թ․հունիսին վերջինս միացվել էԹուրքիային։ Տեղի հայ բնակչությունը (մոտ 40 հազար) հուլիսի 16-23-ը հեռացել է եւ հաստատվել Սիրիայում, Լիբանանում։ Հեռացել է նաեւ 20 հազար արաբ։ Սիրիան չի ճանաչել այդ բռնակցումը։

Տես, Ալեքսանդրետիսանջակ։

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%AB_%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%AF

1. 1920 թվականի օգոստոսի 4-ին, Ադանայում հռչակվեց Կիլիկիայի անկախ հանրապետությունը: Հաջորդօրը հրապարակվեց կառավարության կազմը՝ վարչապետ Միհրան Տամատյանի գլխավորությամբ:Սակայն նույն օրը ֆրանսիական իշխանությունները՝ զենքի ուժով ցրեցին կառավարությունը,մի քանի օր անց զինաթափեցին հայկական ոստիկանությանը, իսկ սեպտեմբերի 20-ինզինաթափեցին եւ լուծարեցին նաեւ ամբողջ հայկական լեգեոնը:

Տես, Կիլիկիայի անկախության հռչակագրի 90-ամյակը, Հ.Մանջյան, Հ.Գրիգորյան-Ճարպիկյան «Հաճըն»հայրենակցական միության ատենապետ, Aravot.am, 7 օգոստոս 2010 թ․։ https://www.aravot.am/2010/08/07/350916/

1. Տես, Կիլիկիայի Անկախության Հռչակագիրը, 4 օգոստոս 1920 թ․։ http://gov-wa.info/?p=3579&lang=hy

 

---