Յարութ Սասունեան «Կալիֆորինիայ Կ'ուրիերէ թերթի գլխաւոր խմբագիր Յուրաքանչիւր անցնող օրուայ հետ բացայայտւում են Թուրքիայի վատ վարքագիծը քօղարկելու Օբամայի վարչակազմի ամօթալի նոր դաւադրութիւնները: Նորագոյն խայտառակութիւնը կապուած է ԱՄՆ պետդէպարտամենտի` Աշխարհում կրօնի ազատութեան հարցերով ԱՄՆ յանձնաժողովի զեկոյցի բովանդակութիւնը փոխելու քօղարկուած փորձի հետ: Զեկոյցում Թուրքիայի կառավարութիւնը դատապարտւում էր քրիստոնեայ փոքրամասնութիւնների կրօնական իրաւունքները ոտնահարելու համար: Յանձնաժողովը ԱՄՆ Կոնգրէսի կողմից հիմնադրուած անկախ, երկկուսակցական, դաշնային մարմին է, որը կարող է «Առաջարկութիւններ անել կրօնական ազատութեան պաշտպանութեան վերաբերեալ` զերծ մնալով արտաքին քաղաքականութեան նկատառումներից», Յանձնաժողովի անդամներից մէկի համաձայն: Մարտի 20-ին Յանձնաժողովը հրապարակեց մեծածաւալ զեկոյց, որում մանրամասնօրէն նկարագրւում են «Թուրքական կառավարութեան կողմից կրօնի կամ հաւատքի ազատութեան նկատմամբ կիրառուող շարունակական եւ արտասովոր սահմանափակումները, որոնք բացասական են անդրադառնում Թուրքիայի բոլոր կրօնական համայնքների վրայ եւ յատկապէս սպառնում են երկրի ոչ մուսուլմանական կրօնական փոքրամասնութիւններին»: Զեկոյցում առաջարկւում էր, որ ԱՄՆ Կառավարութիւնը Թուրքիային համարի կրօնական ազատութիւնը ոտնահարող 16 վատագոյն պետութիւններից մէկը` Բուրմայի, Չինաստանի, Եգիպտոսի, Էրիտրէայի, Իրանի, Իրաքի, Նիգերիայի, Հիւսիսային Կ'որէայի, Պակիստանի, Սաուդեան Արաբիայի, Սուդանի, Տաջիկստանի, Թուրքմէնստանի, Ուզբեկստանի եւ Վիետնամի հետ միասին: Յանձնաժողովի առաջարկութեամբ` Թուրքիան կտրուկ զիջեց իր տեղը «Վերահսկուող երկրների ցուցակից» եւ մտաւ 16 «Յյատուկ մտահոգութեան առարկայ երկրների» սեւ ցուցակի մէջ: Ինչպէս եւ ակնկալւում էր, թուրք պաշտօնատարները դիմեցին իրենց սովորական անարգական քարոզարշաւին` ժխտելով Յանձնաժողովի հրապարակած արդիւնքները: Առաւել անհանգստացնող էին ԱՄՆ պետդէպարտամենտում թուրքասէրների նենգ գործողութիւնները: Յանձնաժողովի ինն անդամներից մէկը` Նինա Շէան հրապարակել էր մի ահազանգող յօդուած, որտեղ բացայայտում էր այն ծածուկ ճնշումները, որոնք Օբամայի վարչակազմը գործադրում էր Յանձնաժողովի վրայ` Թուրքիայի դատապարտումը մեղմացնելու համար: Տիկին Շէան Ամերիկայի խոշորագոյն «նեշնլ Ռեւիւէ պարբերաթերթի իր յօդուածում յայտնեց, որ Պէտքարտուղարի Մարդու իրաւունքների հարցերով օգնական Մայքլ Պոսները, Օբամայի կողմից նշանակուած յանձնաժողովի մէկ անդամի կողմից տեղեկանալով, որ Յանձնաժողովը 5 կողմ եւ 4 դէմ ձայներով որոշել է իր տարեկան զեկոյցում Թուրքիային ընդգրկել սեւ ցուցակում, ստիպել է յանձնաժողովի մէկ այլ անդամին փոխել իր դիրքորոշումը յօգուտ Թուրքիայի: Մինչ այդ, զեկոյցն արդէն հրապարակուել էր եւ շատ ուշ էր փոխել Յանձնաժողովի առաջարկութիւնը, որտեղ Թուրքիան նշւում էր որպէս կրօնական ազատութեան հիմնական ոտնահարող: Ինչպէս եւ պահանջւում էր, զեկոյցը ներկայացուել է նախագահ Օբամային, ԱՄՆ պէտքարտուղար Քլինթօնին եւ ԱՄՆ կոնգրէսի ղեկավարներին: յետագայում պարզուեց, որ Քրքլենդ, Վաշինգտօնում Northwest համալսարանի նախագահ Դօն Արգուն յանձնաժողովի այն անդամն էր, ում ստիպել էին փոխել Թուրքիայի մասին իր դիրքորոշումը: Հետաքրքիր է, որ զեկոյցը հրապարակելուց երկու օր յետոյ Շէայի, Արգուի եւ յանձնաժողովի երեք այլ անդամների պաշտօնավարման ժամկէտն աւարտուեց: Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարութիւնը, կտրուկ արձագանքելով Յանձնաժողովի կողմից Թուրքիայի քննադատութեանը, յայտարարեց զեկոյցն «Առոչինչ» է Վաշինգտօնում Թուրքիայի դեսպան Նամիկ Թանը բնութագրեց զեկոյցը որպէս «Քաղաքական դրդապատճառներով թելադրուած»: Յանձնաժողովի նախագահ Լէոնարդ Լէոն ուշադրութիւն չդարձրեց Թուրքիայի բողոքներին: «Ինձ չի հետաքրքրում, թէ ինչ է մտածում [Թուրքիայի] արտաքին գործերի նախարարը, քանի որ այս զեկոյցը նրա համար չէ, այն ԱՄՆ պետական դէպարտամենտի համար է», ասաց Լէոն Թուրքիայի «Զեման»թերթին: Ցաւօք սրտի, ԱՄՆ պետդէպարտամենտի խօսնակը, EurasiaNet.org–ին տուած իր հարցազրոյցում, շարունակեց քօղարկել Թուրքիայի վատ վարքագիծը` նշելով, որ «ԱՄՆ դէպարտամենտը չի սատարում Թուրքիայի «յատուկ մտահոգութեան առարկայ երկրների սեւ ցուցակիէ մէջ ներառումը, թէեւ կարծում է, որ կրօնական ազատութիւնը խթանելու հարցում Թուրքիան դեռ անելիքներ ունի»: Յանձնաժողովի զեկոյցը ներառում էր լուրջ մեղադրանքների մի երկար ցանկ, որով մեղադրւում էր Թուրքիայի կառավարութիւնը` -- «Խիստ կ'անոնակարգերէ կիրառելու, «կրօնական խմբերի լիիրաւ իրաւական կարգավիճակը մերժելու [եւ] բոլոր կրօնական համայնքների կրօնական ազատութեան իրաւունքները խախտելու համար», -- «փոքրամասնութիւնների կրօնական համայնքների գործերին միջամտելու, հասարակական խտրականութեան եւ կրօնական փոքրամասնութիւնների նկատմամբ պատահական բռնութիւնների, կրօնական հանդերձանքի հարցում սահմանափակումներ մտցնելու եւ Թուրքիայի հասարակութիւնում ու մամուլում անտիսեմիտիզմի համարէ, -- «ոչ մուսուլմանական համայնքներին հոգեւորականներ կրթելու, կրօնական կրթութիւն առաջարկելու եւ պաշտամունքի վայրեր ունենալու ու պահպանելու իրաւունքները մերժելու համարէ, --«թուրքիայում ապրող կրօնական փոքրամասնութիւնների համայնքների կենսունակութեանն ու գոյատեւմանը սպառնացողէ երկարաժամկէտ քաղաքականութիւն վարելու համար, -- «հունական, հայկական եւ սիրիական ուղղափառ եկեղեցիների, հռոմէական կաթոլիկ եւ բողոքական եկեղեցիների ու հրէական համայնքի, ինչպէս նաեւ Սուննի մուսուլմանական համայնքի եւ երկրի ամենամեծ փոքրամասնութեան` Ալեւիների կրօնական ազատութիւնը սահմանափակելու համարէ: զեկոյցում յանգմանալից նկարագրւում են հայկական համայնքի նկատմամբ կիրառուող սահմանափակումները, ներառեալ նոր հոգեւորականների պատրաստման Թուրքիայի կառավարութեան կողմից արգելումը եւ նրա միջամտութիւնը «հայկական Պատրիարքութեան կրօնական առաջնորդութեան ընտրութեան գործընթացումէ: յանձնաժողովն առաջարկել է, որ ԱՄՆ կառավարութիւնը ստիպի Թուրքիային «վերացնել Թուրքիայի քրէական օրէնսգրքի 301–րդ յօդուածը, որը սահմանափակում է մտքի եւ խօսքի ազատութիւնը եւ բացասական ազդեցութիւն ունի կրօնի կամ հաւատքի վրաէ: Զեկոյցը նաեւ ընդունում է, որ «նոյնիսկ 100 տարի առաջ տեղի ունեցած քրիստոնեաների ցեղասպանութեան վերաբերեալ քննարկում բացելը Թուրքիայում քրէօրէն հետապնդւում էէ: զաւեշտալի է, որ Հարաւային Կորէայում մարտի 26–ին Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանի հետ հանդիպումից յետոյ նախագահ Օբաման յայտնեց մամուլին. «ես շնորհաւորեցի վարչապետին Թուրքիայում կրօնական փոքրամասնութիւնների իրաւունքները պաշտպանելուն ուղղուած նրա ջանքերի համարէ: ամօթալի է, որ ԱՄՆ անսկզբունք պաշտօնատարները վերաբերւում են գերատեսչութեան տքնաջան հետազօտութեանը եւ հիմնաւորուած առաջարկութիւններին նման արհամարհական ձեւով: Թարգմանիչ` Կ'արինէ Գեւորգեան

---