Եզրակացութիւն Հայկ Բաբուխանեանի եւ «Իրաւունք Մեդիա» ՍՊԸ-ի կողմից ընդդէմ «Խմբագիր»ՍՊԸ- ի եւ լրագրող Էդիկ Անդրէասեանի` պատուի, արժանապատուութեան եւ գործարար համբաւի պաշտպանութեան պահանջի հիմքով դատավարութեան վերաբերեալ 1. ԳՈՐԾԻ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ Պատասխանող «խմբագիր» ՍՊԸ-ի կողմից հրատարակուող www.report.am էլեկտրօնային լրատուական կայքում 31.08.2010 թուականին տպագրուել է ??Իրաւունքի? իրաւունքը Հայկ Բաբուխանեանի թրի ծայրին է»վերնագրով ընդարձակ յօդուած, որը հեղինակել է լրագրող Էդիկ Անդրէասեանը: 11.11.2010թ.-ին դիմելով դատարան` հայցուորը յայտնել է, որ յօդուածն ամբողջութեամբ պարունակում է վիրաւորական եւ զրպարտող բնոյթի արտայայտութիւններ, որոնցում շարադրուած փաստերը չեն համապատասխանում իրականութեանը եւ դատարանից պահանջել է պարտաւորեցնել լրատուական ընկերութեանը եւ լրագրողին` հերքելու հրապարակուած արատաւորող եւ զրպարտող բնոյթի տեղեկութիւնները, ներողութիւն խնդրել հայցուորներից, ամբողջութեամբ հրապարակել դատարանի վճիռը նոյն լրատուամիջոցով: Այնուհետեւ, աւելացնելով հայցային պահանջի չափը, հայցել է իւրաքանչիւր պատասխանողին առանձին- առանձին պարտաւորեցնել վճարել 1 մլն դրամ վիրաւորանքի եւ 2 մլն դրամ զրպարտութեան համար` ընդհանուր առմամբ 6 մլն դրամ: 27.02.2012թ.-ին Երեւանի Կենտրոն եւ Նորք-մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրաւասութեան դատարանն ամբողջութեամբ մերժել է հայցապահանջը ՀՀ Քաղաքացիական օրէնսգրքի 1087.1 յօդուածի 13-րդ կէտի հիմքով, որը սահմանում է, որ անձը կարող է նշուած յօդուածի հիմքով հայց ներկայացնել դատարան` վիրաւորանքի կամ զրպարտութեան մասին իրեն յայտնի դառնալու պահից յետոյ մէկ ամսուայ ընթացքում, սակայն ոչ ուշ, քան վիրաւորանքի կամ զրպարտութեան պահից վեց ամսուայ ընթացքում: Տուեալ դէպքում դատարանը պատճառաբանել է, որ հայցուորն իր հայցապահանջում կամ բանաւոր դատալսումների ժամանակ որեւէ փաստարկ չի ներկայացրել այն մասին, որ 31.08.2010թ.-ին տպագրուած յօդուածի մասին իրեն յայտնի է դարձել աւելի ուշ, քան տպագրուած նիւթի օրը, ինչի պատճառով էլ հայցուոր կողմը դատարան է դիմել 11.11.2010թ.-ին` այդպիսով բաց թողնելով Քաղաքացիական օրէնսգրքի 1087.1 յօդուածի 13-րդ կէտով նախատեսուած մէկ ամսեայ ժամկէտը: Հայցը մերժելու հետ մէկտեղ առաջին ատեանի դատարանը որոշել է հայցուորներից բռնագանձել 236.000 ՀՀ դրամ` որպէս չվճարուած պետական տուրքի փոխհատուցում: Վերաքննիչ դատարանն ամբողջութեամբ մերժել է վերաքննիչ բողոքը` ուժի մէջ թողնելով առաջին ատեանի դատարանի վճիռը եւ իր հերթին որոշելով հայցուորներից բռնագանձել 390 000 ՀՀ դրամ` որպէս վերաքննիչ բողոքի համար չվճարուած պետական տուրքի գումար, իսկ Վճռաբեկ դատարանը վերադարձրել է բողոքը` փաստօրէն մերժելով բողոքի ընդունելիութեան մասին հարցը: Վճռաբեկ դատարանի 25.07.2012թ. որոշմամբ սոյն գործով դատավարութիւնն աւարտուել է: 2. ԵԶՐԱՀԱՆԳՈՒՄ Մինչեւ Վճռաբեկ դատարանի 27.04.2012թ. նախադէպային որոշումը դատարանները Քաղաքացիական օրէնսգրքի 1087.1 յօդուածի 13-րդ կէտը կիրառում էին տարաբնոյթ մեկնաբանութեամբ` վիրաւորանքի եւ զրպարտութեան գործերով հայցային վաղեմութեան հարցը լուծելիս ստեղծելով իրաւական անորոշութիւն եւ խառնաշփոթ: Օրինակ, թիւ ԵԿԴ/1708/02/10 գործով (Սուսաննա Բաղդասարեանն ընդդէմ ?Հայքէ թերթի խմբագրութեան) Կենտրոն եւ Նորք-մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրաւասութեան դատարանը սահմանել էր հայցային վաղեմութեան երեք տարուայ ժամկէտ եւ այդ հիմքով ընդունել էր յօդուածի հրապարակումից 2 տարի, 6 ամիս եւ 11 օր յետոյ բերուած հայցապահանջը` Քաղաքացիական օրէնսգրքի 332-րդ յօդուածի հիմքով: Իսկ թիւ ԵԿԴ/2479/02/10 գործով (Բելա եւ Սեդրակ Քոչարեաններն ընդդէմ Սկիզբ Մեդիայ Կենտրոն Սպը-ի) առաջին ատեանի դատարանը սահմանել էր հայցային վաղեմութեան վեցամսեայ ժամկէտ` Քաղաքացիական օրէնսգրքի 1087.1 յօդուածի 13-րդ կէտի իմաստից բխեցնելով բացարձակ կանոն, համաձայն որի` հայցային վաղեմութեան ժամկէտը որոշելիս անհրաժեշտ էր ընտրել յօդուածով սահմանուած երկու ժամկէտներից առաւելագոյնը` վեց ամսուայ ժամկէտը: Իր թիւ 9 որոշման մէջ Խորհուրդն արդէն յայտնել է իր դիրքորոշումը նշուած խնդրի առնչութեամբ` յայտարարելով, որ 1087.1 յօդուածի 13-րդ կէտով իրականում սահմանւում է հայցային վաղեմութեան ոչ թէ երկու, այլ մէկ ժամկէտ` բաղկացած երկու տարրերից, որոնք, սակայն, գործում են որպէս մէկ ամբողջութիւն: Այսինքն, եթէ անձը բաց է թողել հայցային վաղեմութեան առաջին ժամկէտը` վիրաւորանքի կամ զրպարտութեան մասին տեղեկացուելուց յետոյ մէկ ամսուայ ընթացքում դատարան դիմելու հնարաւորութիւնը, ապա անձը չի կարող դրա փոխարէն հիմնուել երկրորդ` վիրաւորանքի կամ զրպարտութեան պահից յետոյ վեց ամսուայ ընթացքում դատարան դիմելու ժամկէտի վրայ: Իր այդ եզրահանգման մէջ Խորհուրդը նաեւ նշել էր, որ անթոյլատրելի է պնդելը, թէ դատական աւելի լայն պաշտպանութիւն սահմանելու առումով կարելի է հիմնուել միայն երկրորդ ժամկէտի վրայ: Ի հակադրութիւն վերը շարադրուած հակասական զարգացումների, որոնք երկար ժամանակ իրաւաբանների եւ լրագրողական համայնքի մտահոգութեան առարկայ էին, Խորհուրդը գոհունակութեամբ արձանագրում է, որ վերջին ամիսների ընթացքում նշուած յօդուածի կիրառութեան դատական պրակտիկան ձեռք է բերել միասնականութիւն` 1087.1 յօդուածի 13-րդ կէտի միատեսակ կիրառմամբ: Մասնաւորապէս, սոյն թուի յուլիսի 11-ին թիւ ՇԴ/1469/02/11 գործով1 Շիրակի մարզի ընդհանուր իրաւասութեան դատարանը մերժել է հայցապահանջը, գտնելով, որ հայցուորը խախտել էր վիճահարոյց հրապարակման մասին տեղեակ լինելուց յետոյ մէկ ամսուայ ընթացքում հայցապահանջ ներկայացնելու 1087.1 յօդուածի 13-րդ կէտի պահանջը` անկախ այն հանգամանքից, որ նոյն յօդուածով սահմանուած վեց ամսուայ ժամկէտը դեռ չէր լրացել: Դատարանը մեկնաբանել է, որ ?անհրաժեշտ է վերը նշուած երկու ժամկէտների միաժամանակեա2 առկայութիւնը` նախ վիրաւորանքի կամ զրպարտութեան մասին հայցուորի իմանալու պահից չպէտք է անցած լինի մէկ ամսից աւել ժամանակ, եւ վիրաւորանքի կամ զրպարտութեան պահից չպէտք է անցած լինի վեց ամսից աւել ժամանակ? (նոյնանման եզրահանգման յանգել էր նաեւ Խորհուրդն 1 «մինաս Աւետիսեանէ մշակութային բարեգործական հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ Արման Աւետիսեանն ընդդէմ «ժուռնալիստների ասպարէզ ակումբէ Հկ?ի նախագահ Լեւոն Բարսեղեանի: 2 Ընդգծումը մերն է: իր թիւ 9 որոշման մէջ): Սոյն գործով իրենց որոշումներում առաջին ատեանի եւ վերաքննիչ դատարանները նոյնպէս կատարել են նոյնանման եզրահանգումներ` մերժելով մէկ ամսուայ ընթացքում դատարան դիմելու պահանջի խախտումով բերուած հայցապահանջն այնպիսի հանգամանքի առկայութեան դէպքում, երբ դատարան դիմելու օրուայ դրութեամբ վիրաւորանքի կամ զրպարտութեան պահից վեց ամիսը դեռ չի լրացել: Կարեւոր է նաեւ նշել, որ տուեալ դէպքում վերաքննիչ դատարանն իր եզրահանգման համար վկայակոչել է Վճռաբեկ դատարանի 27.04.2012թ. նախադէպային որոշման մէջ շարադրուած եզրահանգումները հայցային վաղեմութեան ժամկէտի վերաբերեալ, որտեղ Վճռաբեկ դատարանը կատարել էր հետեւեալ եզրահանգումը. «օրէնսդիրը հնարաւորութիւն է տուել շահագրգիռ անձին դատարան դիմել բոլոր դէպքերում ոչ ուշ, քան մինչեւ վիրաւորանքի կամ զրպարտութեան պահից վեց ամիսը լրանալը` դրանում ներառելով նաեւ զանգուածային լրատուամիջոցին հերքման պահանջ ներկայացնելու համար նախատեսուած մէկամսեայ ժամկէտը: Անհրաժեշտ է նաեւ նշել, որ հայցային վաղեմութեան ժամկէտի հոսքը սկսւում է այն պահից, երբ անձին յայտնի է դարձել վիրաւորանքը կամ զրպարտութիւնը: Հետեւաբար, բոլոր այն դէպքերում, երբ անձը տեղեկանում է զրպարտութեան կամ վիրաւորանքի մասին վեց ամիսը լրանալուց յետոյ, բաց է թողնւում հայցային վաղեմութեան ժամկէտըէ: • Հիմք ընդունելով վերը շարադրուած դատական ակտերը, Խորհուրդը գտնում է, որ Քաղաքացիական օրէնսգրքի 1087.1 յօդուածի 13-րդ կէտի կիրառման առումով վերջապէս ձեւաւորուել է կայուն հաստատուած դատական պրակտիկա: • Խորհուրդը նաեւ նկատում է, որ հայցապահանջը մերժելիս առաջին ատեանի եւ վերաքննիչ դատարանները որոշում են կայացրել հայցուորներից բռնագանձել բաւականին շօշափելի գումար` 236.000 ՀՀ դրամ` որպէս առաջին ատեանի դատարանում չվճարուած պետական տուրքի փոխհատուցում եւ 390.000 ՀՀ դրամ` վերաքննիչ բողոքի համար չվճարուած պետական տուրքի գումար, միասին` 626.000 ՀՀ դրամ, որը կազմում է հայցի գումարային պահանջի աւելի քան 10%-ը: Դատարանի որոշումը պայմանաւորուած է «պետական տուրքի մասինէ ՀՀ օրէնքի 9-րդ յօդուածով, համաձայն որի` հայցապահանջի մերժուելու դէպքում առաջին ատեանի դատարան ներկայացրած դիմումի դիմաց հայցուորներից գանձւում է գոյքային պահանջի 2 տոկոսի չափով պետական տուրք, իսկ վերաքննիչ բողոքի դիմաց` գոյքային պահանջի 3 տոկոսի չափով պետական տուրք: • Խորհուրդը գտնում է, որ օրէնսդրութեան նման պահանջը` վիրաւորանքի եւ զրպարտութեան գործերի իմաստով, նպաստում է, որպէսզի քաղաքացիները զերծ մնան անհարկի եւ անհեռանկարային գանգատներից, որոնցում բերւում են ոչնչով չարդարացուած գումարային մեծ պահանջներ: Տեղեկատուական վէճերի խորհուրդ Շուշան Դոյդոյեան (Խորհրդի քարտուղար) - Տեղեկատուութեան ազատութեան կենտրոնի նախագահ Մանանա Ասլամազեան -«Արմմեդիա»ծրագրի տնօրէն Բորիս Նաւասարդեան - Երեւանի մամուլի ակումբի նախագահ Արամ Աբրահամեան - «Առաւօտ» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր Արա Ղազարեան - «Արնի Քնսալթ» փաստաբանական գրասենեակի փոխտնօրէն

---