Հայկ Մսրլեանը ծնուել է Բէյրութում, ուր ապրել է մինչեւ 21 տարեկանը: Աշխատել է ՀԲԸՄ Լոնդոնի մասնաճիւղում, այնուհետեւ 9 տարի աշխատել է որպէս ՀԲԸՄ Ամն-ի կենտրոնական գրասենեակի վարիչ-տնօրէն: Այժմ Հայկ Մսրլեանը Փասադենայի մշակութային միութեան ատենապետն է, դասախօսութիւններ է կարդում Հայաստանի Ամերիկեան Համալսարանում: Զբաղւում է ակտիւ հասարակական գործունէութեամբ: -Ին՞չ առաքելութեամբ էք գտնւում Հայրենիքում: Երրորդ տարին է արդէն, որ Մբէ-ի ծրագրի շրջանակներում գովազդի մասին դասախօսութիւններ եմ կարդում Հայաստանի Ամերիկեան Համալսարանի բիզնեսի դպրոցում: Երեք տարի առաջ սկսեցինք 12 աշակերտներով, անցած տարի 29 էին, իսկ արդէն այս տարի` 30 հոգի: Դասաւանդում եմ այն, ինչ գիտեմ գովազդի կառավարման բնագավառում: Երկար տարիներ աշխատել եմ գովազդի ոլորտում: Նոյն ընկերութեան համար աշխատել եմ Լոնդոնում, Աթէնքում, Չիկագոյում, Համբուրգում, Մադրիդում եւ Մեխիկոյում: Ինձ բախտ վիճակուեց վերջին երեք տարին` 2002-2005թթ, աշխատել որպէս Մեքսիկայի տուրիզմի գովազդի պատասխանատու` ստեղծագործական տնօրէնի պաշտօնում: Իմ մասնագիտութիւնն աւելի շատ ստեղծագործական աշխատանք է ենթադրում: Էս ուրախ եմ, որ ինձ առիթ ընձեռուեց գովազդի մասին իմ ունեցած գիտելիքները փոխանցել այստեղի աշակերտներին, որոնց հետ կարճ ժամանակի ընթացքում հզօր հոգեւոր կապ ստեղծուեց: Իմ խմբի աշակերտները անհաւատալիօրէն ընդունակ էն, խելացի, գաղափարները արագ ըմբռնող եւ էներգիայով լեցուն: -Բայց ինչու՞ անհաւատալիօրէն: Չէ՞ որ հայ ազգի ամենամեծ հարստութիւնը նրա մտաւոր ներուժն է: Էս դրանում ամենաշատ համոզուածներից մէկն եմ: Առաջին անգամ Հայաստան եկայ 1971 թուականին: Շախմատի պալատում աշխարհի արտասահմանեան երիտասարդական միութիւնների 1-ին համագումարն էր: Եւ այնտեղ ներկայացնելով լոնդոնահայ երիտասարդութեանը` հանդէս եկայ ելոյթով: Իմ ճառը տպագրուել է Վարդգէս Պետրոսեանի ,հայկական էսքիզներե-ում: 1945 թուականին հայրս` Մկրտիչ Մսրլեանը, Հայաստան եկաւ մասնակցելու Գեւորգ 6-րդ կաթողիկոսի ընտրութեանը` որպէս Լիբանանի հայ համայնքի ներկայացուցիչներից մէկը: Այստեղ նա հանդիպում է Աւետիք Իսահակեանին, մտերմանում եւ բարեկամանում է նրա հետ: Մի օր Աւ. Իսահակեանը նրան հարցնում է,-,երէք զաւակ ունէս, ի՞նչ նուէր պիտի տանէս նրանց Հայաստանիցէ: Հայրս պատասխանում է,-,մեծ տղայիս`Դաւիթին, Սասունցի Դաւթի արձանն եմ տանելու, միջնեկ տղայիս` Զաւէնին, հայկական դրոշմաթուղթ պիտի տանեմ (նա այժմ Լիբանանի հայկական դպրոցներից մէկի տնօրէնն է, շուրջ 43 տարի աշխատում է այդ պաշտօնում: Հինգ տարի առաջ ակադեմիան նրան շնորհեց պատուոյ դոկտորի կոչում, նա նաեւ պատմաբան է, մասնագիտանում է ցեղասպանագիտութեան մէջ): Իսկ փոքր տղայիս հարցը մի փոքր բարդ է, քանի որ նա Հայաստանի բանալին է խնդրելէ: Ի պատասխան փոքր որդու խնդրանքին Աւետիք Իսահակեանն ընտանեկան նկարի տակ գրում է. ,սիրելի զաւակս, Հայկարամ, Հայաստանի բանալին քո մայր լեզուն է: Սովորի՛ր, եւ Հայրենիքի դռները բաց ենէ: Այսպէս սկսեցի ճառս: Անցեալ տարի իմացայ, որ մայրենիի 6-րդ դասարանի դասագրքում ,հայաստանի բանալինէ ընդգրկուած է որպէս դասընթաց: -Ինչպէ՞ս սկսեցիք Ձեր աշխատանքային գործունէութիւնը: Անդրադառնալով իմ աշխատանքային գործունէութեանը, ասեմ, որ հայրս, մեր ընտանիքում ընդունուած աւանդութեան համաձայն, ծնուած օրուանից ինձ անդամագրել էր բարեգործականին: Արդէն 20 տարեկանում բարեգործականի ,վետերանիէ դիպլոմ ստացայ, միշտ գործունեայ եմ եղել, բարեգործականի դպրոցում սկաուտների շարքում էի, պարում էի երգի եւ պարի անսամբլում, իսկ 1963 թուականից` ղեկավարում էի այն: Լոնդոն գնալուց յետոյ մօտ տաս տարի ղեկավարում էի երիտասարդների պարի խումբ, որը յաջողութեամբ մասնակցում էր պարի միջազգային մրցումների եւ առաջնութիւնների: Հետագայում նոր աշխատանք ստանալով` փոխադրուեցի Չիկագոյ, որտեղ էլ պարոն Ալէք Մանուկեանը համոզեց, եւ էս սիրով համոզուեցի, ու թողնելով գովազդի գործը, աշխատանքի անցայ Նիւ Եօրքում` կենտրոնական գրասենեակում` որպէս ՀԲԸՄ Միացեալ Նահանգների մասնաճիւղի վարիչ-տնօրէն: Այդ գործը կատարել եմ 9 տարի: Յետոյ նորից աշխատանքի անցայ գովազդային ընկերութիւնում, մեկնեցի Մեքսիակայ, որտեղ աշխատեցի 14 տարի: Հիմա արդէն հինգ տարի է, որ անցել եմ հանգստի, ապրում եմ Լոս-անջելեսում, որպէս կամաւոր անում եմ հնարաւոր ամէն ինչ: Գլենդել-փասադենայի մասնաճիւղի մշակութային յանձնաժողովի ատենապետն եմ: Ծառայել եմ Հարաւային Կալիֆորնիայի շրջանային վարչութիւնում: Էս նաեւ Անգլիայի հպատակ եմ, Լոնդոնի վարչութեան անդամ, բայց ապրում եմ Լոս-անջելեսում: Փասադենայի մեր կենտրոնը շատ գործուն մասնաճիւղ է: Հարաւային Կալիֆորնիայում ունենք չորս մասնաճիւղ` Գլենդել-փասադենայի, Սան-ֆերնանդոյ Վելլիի, Օրինջ Քաունթիի եւ Սան-դիեգոյի: Օրինակ` Օրինջ Քաունթիում ունենք շաբաթօրեայ դպրոց, իսկ Լոս-անջելեսում բարեգործականն ունի 2 դպրոց: Մանուկեան-դեմիրճեան վարժարանն ընդգրկում է մանկապարտէզից մինչեւ երկրորդական դպրոցի դասընթացները եւ ունի շուրջ 850 աշակերտ: Իսկ Փասադենայում հիմնեցինք երկրորդական վարժարան, որը գործում է արդէն երեք տարի եւ ունի 125 աշակերտ: Մեր դպրոցում, ինչպէս բոլոր ՀԲԸՄ դպրոցներում, գլխաւորը ոչ միայն հայեցի, այլ նաեւ լաւագոյն կրթութիւն ապահովելն է: Այսօր մեր դպրոցի շրջանաւարտները բոլորն էլ ընդունւում էն համալսարան: -Իսկ ո՞ր հայերէնով է կազմակերպւում կրթութիւնը դպրոցում: Երկու հայերէնով` եւ՛ արեւելահայերէն, եւ՛ արեւմտահայերէն: Մեծ թիւ էն կազմում թէ՛ պարսկահայերը, թէ՛ Հայաստանից եկած հայերը: Թէեւ հայկական դպրոցներում ուսման վարձը շատ քիչ է եւ կան նաեւ թոշակներ, բայց հայերից շատերը երկմտում էն`արժէ՞ արդեօք երեխաներին տանել հայկական դպրոց եւ վճարել: Անշուշտ մեծ է ամերիկեան դպրոցնէր յաճախող հայերի թիւը թէ՛ Գլենդելում, թէ՛ Հոլիւուդում: Կան նաեւ կազմակերպութիւններ, որոնք ամէն ամիս վճարում էն հայ ուսուցիչներին ամերիկեան դպրոցների հայ աշակերտներին հայերէն սովորեցնելու համար: Որպէս մասնաւոր դպրոցնէր` հայկական դպրոցների ոչ միայն կրթական մակարդակն է շատ բարձր, այլ նաեւ ապահովութեան աստիճանը: Դպրոցներում զանազան խմբաւորումների միջեւ յաճախ վէճեր էն ծագում, աշակերտների շրջանում թմրադեղերի օգտագործման ցուցանիշները շատ բարձր էն: Հայկական դպրոցներում, այդ խնդիրները չկան, քանի որ դրանցում ընտանեկան շունչ կայ: Ծնողները շատ ակտիւ էն, տարբեր միջոցներ էն ձեռք առնում դպրոցի համար դրամ հայթայթելու համար: Դպրոցներում գործում էն ծնողների կոմիտէ, հայրերի կոմիտէ, իսկ մենք, հոգաբարձուների խորհրդի անդամներս, անում ենք հնարաւոր ամէն ինչ դպրոցի բանականոն գործունէութիւնն ապահովելու համար: Անշուշտ դպրոցները հայապահպանութեան միակ օջախները չէն: Գործում է ,արտավազդէ թատերախումբը, որն այս տարի 30 տարեկան է: Ղեկավարն է հանրաճանաչ, տաղանդաւոր բեմադրիչ Գրիգոր Սատամեանը, որն աւարտել է Անգլիայում լաւագոյնը համարուող Օլդուիկի թատրոնի դպրոցը: Բեմադրում էն ներկայացումներ երիտասարդ դերասանների մասնակցութեամբ: Օրինակ, ,քաղաքավարութեան վնասներըէ ներկայացմանը ներգրաւուած էին 24 դերասան, որոնցից 20-ը երիտասարդներ էին եւ բեմ էին բարձրանում առաջին անգամ: Բարեգործականի նպատակն է պահպանել հայկական մշակոյթը, աւանդոյթները եւ լեզուն: Ուրախ եմ, որ մեր բոլոր հայկական դպրոցների, այդ թւում նաեւ բարեգործականի, աւարտական դասարաններն այցելում էն Հայաստան: Իսկ մեր փորձառութիւնից յայտնի է, որ երկու շաբաթով Հայաստանում գտնուող պատանին այդ ժամանակահատուածում աւելի շատ բան է սովորում, քան Հայրենիքից դուրս` 1-2 տարուայ ընթացքում: -Ծանօթ էք արդեօ՞ք ՀՀ սփիւռքի նախարարութեան ,արի տունէ ծրագրին եւ արդեօ՞ք ձեր դպրոցի աշակերտներն այդ ծրագրի շրջանակներում այցելում էն Հայաստան: Արդէն այսօր Դէտրոյթի դպրոցի աշակերտներն այստեղ էն, իսկ յունիսին եւ յուլիսին Հայաստան կ'այցելեն Փասադենայի երկրորդական վարժարանի սաները: Դեռ այցելութիւնները առանձին ծրագրով ենք կազմակերպում: Անցեալ տարի բախտ ունեցայ հանդիպելու ,դիսքաւր Արմէնիաէ խմբին, որն Հայաստան էր եկել երկու շաբաթով: Խումբն իրականացնում էր դպրոցի մաքրութեան եւ նման այլ ծրագրեր: Արցախ գնալիս էս ընկերակցեցի նրանց: Հրաշալի է տեսնել Հայաստանը, նրա հողը, ջուրը, շփուել ժողովրդի հետ: Հիմա իմ աշակերտների հետ էս սկսել եմ Արարատը տեսնել այլ աչքերով: Սա ինձ համար լաւ առիթ է: Ամէն տարի համալսարանում դասաւանդելու նպատակով գալիս եմ Հայաստան եւ մնում այստեղ մէկուկէս-երկու ամիս: Վերջերս ինձ վստահուած էր Էմիլ Գազազի ցուցահանդէսի եւ մեծարման երեկոյի ատենապետութիւնը: Աննախադէպ փաստ էր: Ներկայ էին մօտ 1600 հոգի: Իսկ մեծարման երեկոյին 600 հոգու համար նախատեսուած սրահը ամբողջութեամբ լիքն էր: Մեծարեցինք Էմիլ Գազազին, հարգեցինք: Իմ նաշանաբանն է ոչ թէ ,գնայ մեռի, արի սիրեմէ, այլ ,գնայ ապրի, ստեղծագործի, արի սիրեմ եւ հարգեմ քեզէ: Երկու տարի առաջ կազմակերպել էինք Հայաստանից եկած ինը ժամանակակից արուեստագետների գործերի ցուցահանդէս, որը բացառիկ յաջողութիւն ունեցաւ: Նպատակը մեր արուեստագետներին քաջալերելն էր, ինչպէս նաեւ նրանց եւ նրանց գործերը ժողովրդին ճանաչելի դարձնելը: Երկու տարի առաջ էր, դեռ տնտեսական ճգնաժամ չկար: Մեծ թուով նկարներ վաճառուեցին, օգտուեցին թէ գործերի հեղինակները, թէ բարեգործականը: Նաեւ կազմակերպում ենք դասախօսութիւնների շարք, ունենում ենք բազմաթիւ հանդիպումներ: -Ին՞չ թեմաների էն նուիրուած լինում, որպէս կանոն, դասախօսութիւնները: Կարող էն գրական բնոյթ ունենալ: Օրինակ, կազմակերպում ենք հանդիսութիւն նոր գրքի հրատարակութեան առթիւ, որի ընթացքում ներկայացնում ենք հեղինակին, հնարաւորութիւն ենք ստեղծում ճանաչելու եւ շփուելու նրա հետ: Լինում էն նաեւ գրողների տարեդարձեր: Կազմակերպում ենք նաեւ Հայոց Ցեղասպանութեան թեմայի շուրջ տարբեր միջոցառումներ: Սփիւռքում հայապահպանութեան գործը զուտ կամաւորական բնոյթ ունի: Այսօր Լոս-անջելեսում ունենք 20-ից աւել եկեղեցիներ, դպրոցնէր, կենտրոններ, որոնց ֆինանսաւորումը համայնքի անդամներն էն ապահովում: Արդեօք ուսումնասիրել էք, թէ ձեր դպրոցի շրջանաւարտները ինչ ուղղութեամբ էն շարունակում իրենց ուսումը: Գնում էն արդեօ՞ք քաղաքականութեան բնագավառ, թէ նախընտրում էն հանգիստ, խաղաղ կեանք: Ունէ՞ք ընտրութիւններին ակտիւ մասնակցութիւն ունեցող հայեր: Վերջերս մեր նախագահն ինձ նոր յանձնարարական է տուել` վերակազմելու մեր շրջանաւարտների բոլոր միութիւնները: Օրինակ, Լոս-անջելեսում ունենք Մանուկեան-դեմիրճեան դպրոցի շրջանաւարտների միութիւն, Վաչէ եւ Թամար Մանուկեան երկրորդական վարժարանի շրջանաւարտների միութիւն, նաեւ Բէյրութի Հովակիմեան-մանուկեան վարժարանի շրջանաւարտներ եւ այլն: Բոլորի հետ սերտ կապեր ունենք: Մեր ապագան մեր նոր սերնդի ձեռքում է ինչպէս Սփիւռքում, այնպէս էլ Հայաստանում: Եթէ նոր սերնդին չպատրաստենք, պրոբլեմները շատ մեծ էն լինելու: Մեր բոլոր շրջանաւարտները տոգորուած էն հայութեամբ: Դա Հայրենիքից դուրս ապրող հայի համար շատ կարեւոր է: Ընտրությոնների հարցում այսօր միակ պրոբլեմն այն է, որ Գլենդել քաղաքի ընտրություններում առաջադրվում են երեք հայ թեկնածուներ, որոնք առանձին-առանձին չեն ընտրվում: Բայց եթե նրանց ձայները գումարվեն, ապա ավելի շատ ձայն կունենան, քան ընտրվողը: Մենք բոլոր բնագավառներում էլ ունենք ակտիվ հայեր: Բժշկության բնագավառում եւս շատ հայտնի հայեր կան: Ամերիկյան դպրոցների հոգաբարձուների խորհուրդներում (Բըրբենկ, Փասադենա) եւս հայերը բավական մեծ թիվ են կազմում: Փասադենայի ոստիկանապետը` Բերնարդ Մելեքյանը, ազգությամբ հայ է: Նրա ծնողները փրկվել են ջարդերից: Նա ինձ նամակ էր գրել` ցանկություն հայտնելով մասնակցել բարեգործականի 100-ամյակին: Նրա ծնողներն էլ այն որբերից էին եղել, որոնք օգտվել են բարեգործականի օժանդակությունից: Հայերի շրջանում կան նաեւ ճանաչված ռեժիսորներ, դերասաններ փաստաբաններ եւ այլ մասնագիտության տեր մարդիկ: Օրինակ, Ամերիկայի ամենանշանավոր հայ փաստաբանը Մարկ Կիրակոսն է: -Դուք լավ գիտեք Լոս-Անջելեսի, Նյու Յորքի եւ Լոնդոնի հայ համայնքները: Կարող ե՞ք համեմատություն անցկացնել այդ եռանկյունու մեջ: Ես Լոնդոնում աշխատել եմ 1963-1973 թվականներին: Այն ժամանակ հայության թիվը փոքր էր: Փոքրաթիվ համայնք ունենք Մանչեսթր քաղաքում, որի հայկական եկեղեցին այժմ արդեն մոտ 130 տարեկան է: Ժամանակին տարբեր երկրներից Անգլիա տեղափոխված հայերը, որոնցից շատերը վաճառականներ էին, բնակություն հաստատեցին հենց Մանչեստրում: Լոնդոնի հայության թիվը շատ փոքր է: Նաեւ հարաբերականորեն ավելի քիչ գործունյա են: Լոս-Անջելեսը ուրիշ մոլորակ է: Կարող ես ամեն օր ընտրություն անել, թե 3-4 միջոցառումներից որ մեկին մասնակցել: Դժբախտաբար համայնքը բաժանված է: Հայաստանից եկած հայերը սահմանափակված են իրենք իրենց շրջանակներում, պարսկահայերն` իրենց, լիբանանահայերն ու սիրիահայերն` իրենց: Այս մտածելակերպը պետք է փոխել: Բաժանումը կուսակցական չէ, պարզապես իրենք միմյանց շրջապատում ավելի հանգիստ են զգում: Կարծում եմ, որ այս բաժանման հարցում գլխավորը լեզվի տարբերությունը չէ: Իմ մանկության շրջանից սկսած բազմաթիվ գրքեր եմ կարդացել, որոնց մեծ մասն արեւելահայերեն էին` Հայպետհրատի թարգմանությունները: Արեւելահայերենը ինձ համար պրոբլեմ չէ: Մեր դպրոցի բակում էլ մեկը խոսում է արեւելահայերեն, մյուսը` արեւմտահայերեն: Մեր դպրոցում այս երեք խմբերի թիվը գրեթե հավասար է: Մենք ՀԲԸՄ շրջանակներում ամեն ինչ անում ենք այս երեք խմբերի բաժանումը վերացնելու համար: Տարիներ առաջ, երբ աշխատում էի Նյու Յորքում, մի պարի խումբ ստեղծեցինք ,Սարդարապատե անունով: Նպատակ ունենալով ներգրավել Հայաստանից եկած հայերին` ղեկավար ընտրեցինք Հենրիկ Անասյանին: Խումբը գոյատեւեց մի քանի տարի: Հայերն սկսեցին ակումբ հաճախել: Ակումբի գաղափարը բոլոր տեղերում նույն ձեւով չի ընդունվում: Մենք արտասահմանում ենք մեծացել. կյանքի մեկ երրորդը անցկացնում ենք դպրոցում, մեկ երրորդը` ակումբում, իսկ մյուս մեկ երրորդը` տանը: Եթե աշխատում են, ապա` գործ, տուն, ակումբ: Շատ ամուսնացած զույգեր, որոնք երկուսն էլ աշխատում են, զբաղվածության պատճառով հաճախ միայն շաբաթական մեկ անգամ են հանդիպում: -Ձեզ կարծիքով Սփյուռքը ի՞նչ է ակնկալում ՀՀ սփյուռքի նախարարությունից: Ես Բեյրութում եմ ծնվել եւ այնտեղ եմ ապրել մինչեւ 21 տարեկան դառնալը: Վերջին հինգ տարվա ընթացքում երկու անգամ Սիդնեյում եմ եղել, նաեւ այցելել եմ Մելբուռն ՀԲԸՄ հարցերով: Բոլոր նրանք, ովքեր տեղյակ են նախարարության գործունեությանը, շատ բարձր են գնահատում: Նախարարությունը դեռ նոր է ստեղծվել, նախարարուհին շատ ժրաջան է: Ամեն տեղ գնում է, խոսում, մեծ աշխատանք է կատարում: Նախարարության կայք էջում անընդհատ հաղորդագրություններ, նորություններ ենք տեսնում: Իսկ մեր պարտականությունն է այդ ամենը Սփյուռքում տարածել: Հայաստանը հետաքրքրված է Սփյուռքով, Սփյուռքն էլ` Հայաստանով: Որովհետեւ Սփյուռքը չի կարող դիմանալ առանց Հայաստանի, իսկ Հայաստանի համար դժվար կլինի դիմանալ առանց Սփյուռքի: Պետք է բոլորս գիտակցենք, որ մեկ ժողովուրդ ենք, հայ ենք, լինենք Սփյուռքում, թե Հայաստանում: ՀԲԸՄ-ը Հայաստանի հետ կապեր էր հաստատել դեռ 1-ին հանրապետության ստեղծումից ի վեր, որոնք շարունակվել են խորհրդային շրջանում եւ առավել ակտիվացել են անկախացումից հետո: Հայաստանը դեռ 18 տարեկան պատանի լինելով` հսկայական քայլերով առաջ է գնում: Ես ամեն տարի գալիս եմ այստեղ եւ ամեն տարի տեսնում եմ փոփոխություն ու համոզվում, որ ես կարող եմ այստեղ ապրել: Վերադառնալով Ամերիկա` իմ տպավորությունների մասին պատմելու եմ բոլոր ընկերներիս, որպեսզի միասին որոշում կայացնենք` տեղափոխվել Հայաստան մշտական բնակության: -Ի՞նչ ծրագրեր եք իրականացնում ՀՀ սփյուռքի նախարարության հետ: Նախարար Հ.Հակոբյանի եւ ՀԲԸՄ նախագահ Պերճ Սեդրակյանի հանդիպումների ընթացքում ձեռք են բերվել որոշակի պայմանավորվածություններ: Նախարարի հետ այսօրվա մեր հանդիպման ժամանակ գաղափարների, մտքերի փոխանակություններ եղան, եւ վստահ եմ, որ արդյունքները երկար սպասեցնել չեն տա: Մենք նույն նպատակներն ենք հետապնդում, նույն ուղղությամբ ենք շարժվում: Հայապահպանությամբ մտահոգված որեւէ հայ չկա աշխարհում, որն այլ կերպ մտածի: Ժողովուրդը միշտ շիտակ է մտածում, իսկ ժողովուրդն ուզում է, որ Հայաստանը հզորանա, իսկ Սփյուռքը` հայ մնա: Եվ որպես մեկ ազգ, մեկ ժողովուրդ, մենք պետք է մոռանանք բոլոր տարբերությունների մասին:

---