Լրագրի  զրուցակիցն է Տիկինիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Բաբայանը

 

Պարոն Բաբայան, ինչպե՞ս եք գնահատում Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարինա Զախարովայի հայտարարությունը, թե «Մոսկվան զարմացած է Երևանում Վերմախտի «Հայկական լեգեոնի» հիմնադիրներից մեկի՝ գեներալ Գարեգին Նժդեհի հուշարձանի տեղադրման առիթով»: Սա անակնկա՞լ էր Ձեզ համար, և արդյոք սա նշանակում է, որ Ռուսաստանն է մեր փոխարեն ամեն բան որոշում։

 

Ռուսերեն մի ասացվածք կա՝ գլուխը կորցրածը գլխարկի համար չի լացում։ Հիմա կարծես նման վիճակ է, որովհետև կան ավելի լուրջ խնդիրներ, որոնք կապված են իշխանության ու պետության հետ, որոնք վաղուց կորցրել են։ Անկախություն հռչակելուց հետո ձեռքբերումներ պետք է լինեին, որոնք կապացուցեին, որ Հայաստանն այս տեսակ երկիր է։ Մեր Սահմանադրության առաջին հոդվածում գրված է՝ Հայաստանն ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական և իրավական պետություն է, և մնացած գործողությունները պետք է նպաստեն, որ իսկապես համապատասխանեն առաջին հոդվածին։ Որքանո՞վ ենք համապատասխանում, կարծում եմ՝ շատ քիչ։ Ոչ ինքնիշխան ենք, ոչ ժողովրդավարական ենք այն իմաստով, որով կուզենայինք։ Համեմատությունը, թե մենք ավելի ժողովրդավարական ենք, քան Ադրբեջանը, Ղազախստանը կամ Ռուսաստանը, կարծում եմ, այնքան էլ սիրտը չի ջերմացնում։ Իրականում մենք հաճախակի խոսում ենք, որ կորցնում ենք մեր ինքնիշխանությունը, բայց մենք չենք էլ փորձում ձեռք բերել այն։ Միայն ՄԱԿ-ում որպես անկախ երկիր գրանցվելը դեռ ոչինչ չի նշանակում։ ԽՍՀՄ ժամանակ Բելառուսն ու Ուկրաինան էլ էին ՄԱԿ-ում գրանցված, և ԽՍՀՄ-ը շատ գոհ էր դրանից, որովհետև 2 ավել ձայն ուներ այդ կազմակերպությունում։ Կարծում եմ, հիմա Ռուսաստանն էլի շահագրգռված է, որ Հայաստանը միշտ մնա ձևականորեն անկախ, որովհետև տարբեր միջազգային ատյաններում կքվեարկի այնպես, ինչպես կցանկանա Մոսկվան։ Միանշանակ պարզ է, որ մենք ինքնիշխան որոշումներ չենք կայացնում։ Դրա համար ամեն բան, ինչ նրանք ասում են, լրիվ բխում է այն քաղաքականությունից, որը վարում է Ռուսաստանը։ Գուցե ես սխալվում եմ, բայց այդ հայտարարությունը մի քիչ ծույլ, բիրտ բնույթ է կրում, կարծես ասել են, որ նման փաստ է տեղի ունեցել, նրանք էլ ինչ-որ ձևով արձագանքել են։ Նույնիսկ այդ առումով շատ լուրջ չի ընկալվել Հայաստանի կողմից այդ արձանի տեղադրումը։

 

Սա հարվա՞ծ էր, ապտա՞կ ՀՀԿ-ին, որի գաղափարական հենքը հենց նժդեհականությունն է։

 

Իսկ դուք համոզվա՞ծ եք, որ դա այդպես է։ Իրենք շատ բան կարող են ասել։ Այդքան մարդիկ տարբեր բաներ են ասում։ Օրինակ՝ մարդիկ ասում են մենք ժողովրդավար ենք, բայց հետո արդարացնում են ծեծ ու ջարդը։ Մարդիկ ասում են՝ մենք խաղաղասեր ենք, հետո պատերազմի կոչեր են անում, մարդիկ ասում են՝ մենք հանդուրժող ենք, բոլոր ազգերը հավասար են, հետո սկսում են ատելություն սերմանել։ Ուրեմն խոսքերին պետք չէ հավատալ, գործողությունները պետք է նայել։ Կարծում եմ՝ «նժդեհական» լինելը առաջին հերթին երկրի ինքնիշխանությունն ամենաբարձր ձևով պահելն է։ Մենք այսօր կարո՞ղ ենք ասել, որ դա իսկապես այդպես է՝ ոչ։ Ես չեմ կարծում, որ Ռուսաստանի արձագանքը շատ խորն է գնում։ Ռուսաստանը հակագաղափարական երկիր է, նրա ամբողջ գաղափարախոսությունը ստի վրա է կառուցված։ Կարծում եմ՝ Մոսկվան հրաշալի հասկանում է, որ Հայաստանի համար էլ է սա որոշակի դիմակ և իրական գաղափարախոսության հետ այդքան էլ կապ չունի։ Այնպես որ, չեմ կարծում, թե սա հատուկ ՀՀԿ-ին ապտակելու համար է արված։ Ի՞նչ է արել իրենց ՀՀԿ-ն, որ մի հատ էլ հատուկ հարվածեն։ Եթե հատուկ հարվածելու անհրաժեշտություն լիներ, կկանչեին Մոսկվա, կգնդակահարեին, ինչպես ժամանակին արեց Բերիան, կգրանցեին, որ կաթված է տեղի ունեցել, մարդը մահացել է։ Իսկ այս դեպքում ամեն բան այդքան լուրջ չէ։

 

ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Վահրամ Բաղդասարյանը հայտարարել է, որ իրենք պետք է փաստաթղթեր ուղարկեն ռուսներին՝ ներկայացնելու համար, թե ով է Նժդեհը։ Փաստորեն սրանով հայկական կողմը, կարծես սկսում է արդարանա՞լ։

 

Ո՞ւմ առջև ենք արդարանում։ Կարծում եմ՝ Նժդեհը ոչ միայն հերոսական, այլև ողբերգական կերպար էր, և փորձել այդ ձևով մատուցել, բացատրել ինչ-որ բան Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցչին, մեղմ ասած, ճիշտ չէ։ Ռուսաստանի պատմության մեջ էլ եղել են նման ողբերգական կերպարներ։ Օրինակ՝ նույն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գեներալ Վլասովը, և չի կարելի միանշանակ ամեն ինչ ներկել սևով կամ սպիտակով, առավել ևս արդարացնել։ Ո՞ւմ առջև ենք մենք արդարանում։ Արդարացնում ենք այն երկրի շարունակողների առջև, ում դեմ պայքարել է Նժդե՞հը։ Այո, Նժդեհը պայքարել է բոլշևիկների դեմ, Թուրքիայի ու Ադրբեջանի դեմ և պայքարել է հանուն Հայաստանի։ Այո, երկու մեծ ավազակ բախվել են Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, և այստեղ է եղել Նժդեհի սխալը չեմ ուզում ասել, որովհետև հիմա մի քիչ հեշտ է խոսել ու ասել, որ նա կարող էր Գերմանիան օգտագործել Հայաստանի անկախությունը վերականգնելու համար, կամ նման փորձ անել։ Կամ այն, ինչ արեց Դրոն, որ դիմեց և ապացուցեց Գերմանիային, որ հայերն  ունեն արիական ծագում, որպեսզի հայերը չընկնեն սլավոնների ու հրեաների դեմ ուղղված հարվածի տակ։ Շատ բարդ են այս հարցերը, և ում առջև ենք մենք արդարանում։

 

Եթե Կրեմլը շատ ցանկանա, կկարողանա՞ հասնել նրան, որ հանվի Նժդեհի արձանը Երևանից՝ հաշվի առնելով մեր իշխանության՝ Կրեմլի կամքին չհակառակվելու գործելակերպը։

 

Ոչ իհարկե, նախ Կրեմլը նման բան չի էլ ցանկանա անել, նրա ինչի՞ն է դա պետք։ Ի վերջո, չմոռանանք, որ Խորհրդային Միությունն ու նացիստական Գերմանիան դաշնակիցներ էին, միասին զինվորական շքերթ էին անցկացնում, միասին բաժանեցին աշխարհը։ Հետո, իհարկե, որպես երկու ավազակ, իրար հետ գժտվեցին, իրար վրա հարձակվեցին։ Եվ այն, ինչ այսօր կատարվում է Ռուսաստանում, այնքան էլ հեռու չի այն գաղափարախոսությունից, որը ժամանակին կար Խորհրդային Միությունում կամ նացիստական Գերմանիայում։ Ժամանակին ԽՍՀՄ-ը որոշակի բաներ թույլ էր տալիս Հայաստանին, նա պահպանում էր հոյակապ հարաբերություններ Թուրքիայի հետ, բայց թույլ տվեց Հայաստանին կառուցել Ցեղասպանության համալիրը Ծիծեռնակաբերդում, նշել ապրիլի 24-ը։ Կարծում եմ՝ այստեղ ավելի խորը հարցեր կան՝ կապված Հայաստանը բռի մեջ պահելու հետ, քան այդ արձանի հետ կապված պատմությունը։

 

Ինչպե՞ս եք գնահատում այս ամենին Հայաստանի ԱԳՆ արձագանքը, որը չհամարձակվելով թթու խոսք ասել Ռուսաստանին՝ փորձեց դա կապել Թուրքիայի հետ։ Դա թույլ արձագանք չէ՞ր։

 

Սա ոչ թե թույլ արձագանք էր, այլ ես մի քիչ վատ զգացի։ Չարաճճի երեխայի արձագանք էր, որտեղ փորձում էինք արդարանալ, թե Նժդեհի ամբողջ գործունեությունն ուղղված էր Թուրքիայի դեմ։ Ո՞վ ասաց, նման բան չկա։ Նժդեհի ամբողջ գործունեությունն ուղղված է եղել Հայաստանը պահպանելուն և այդտեղ ով էլ կհանդիպի՝ թուրքերը, ադրբեջանցիները, ռուսները, վրացիները, անգլիացիները, թե ամերիկացիները, Նժդեհը նույն ձևով պայքարելու էր բոլորի դեմ։ Իսկ մենք փորձեցինք այդ վեկտորը փոխել։ Այստեղ եղան մարդիկ, որոնք Ադրբեջանի վրա գցեցին, Թուրքիայի վրա՝ հաշվի առնելով ռուս-թուրքական այսօրվա հարաբերությունները։ Կարծում եմ՝ այս պատասխանով մենք փորձեցինք նվազեցնել Նժդեհի դերակատարումը հայոց պատմության մեջ։

 

 

 

 

 

---