Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, որը նախագահ է 2014 թվականից, ծրագրում է կրկին առաջադրվել 2023 թվականին: Նախկինում նա վարչապետ է եղել 2003-2014 թվականներին։ Մինչ այդ նա 1994 թվականին ընտրվել էր Ստամբուլի քաղաքապետ՝ որպես իսլամիստական «Բարեկեցություն» կուսակցության թեկնածու: Սակայն, 1998 թվականին նրան զրկեցին պաշտոնից, արգելեցին քաղաքական պաշտոն զբաղեցնել և չորս ամսով կալանավորեցին՝ մի բանաստեղծություն արտասանելուց հետո, որը դիտվում էր որպես բռնության, կրոնական կամ ռասայական ատելության սադրանք: Ահա մի չարաբաստիկ տող այդ բանաստեղծությունից. «Մզկիթները մեր զորանոցներն են, գմբեթները՝ մեր սաղավարտները, մինարեթները՝ մեր սվինները, իսկ հավատացյալները՝ մեր զինվորները»: 2001 թվականին նա համահիմնադրեց «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունը (ԱԶԿ): Այսպիսով, Էրդողանը շուրջ 30 տարի շարունակական ներկայություն է ունեցել թուրքական կառավարության ամենաբարձր օղակներում։

 

Էրդողանն այժմ դիմել է իր ամերիկաբնակ զարմիկին՝ Թուրքիայի քաղաքացի, դոկտոր Հալիլ Մութլուին՝ 2023 թվականի նախագահական ընտրությունների ժամանակ ԱՄՆ-ում բնակվող թուրք քաղաքացիների քվերներն ստանալու համար՝ մեծացնելու իր վերընտրվելու փոքր հնարավորությունները:

 

Համաձայն ԱՄՆ արդարադատության նախարարության «Օտարերկրյա գործակալների գրանցման» օրենքի (FARA) փաստաթղթերի՝ դոկտ. Մութլուն ԱՄՆ-ում գրանցվել է որպես քաղաքական լոբբիստ 2022 թվականի մայիսի 11-ին՝ թուրքական իշխող կուսակցության (ԱԶԿ) անունից, որպես նրա միակ ներկայացուցիչ։ Դոկտ. Մութլուն Կոնեկտիկուտ նահանգի Վինզր քաղաքի բնակիչ է: ԱԶԿ-ի ներկայացուցչության գրասենյակը պաշտոնապես գրանցված է որպես ամերիկյան ընկերություն 2022 թվականի մայիսի 2-ին և տեղակայված է մայրաքաղաք Վաշինգտոնում։

 

Մութլուի կողմից ստորագրված FARA-ի գրանցման մեջ ասվում է, որ «ԱԶԿ-ի ներկայացուցչությունն ԱՄՆ-ում ներկայացնում է Թուրքիայի «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունը Միացյալ Նահանգներում։ Նրա պարտականությունները ներառում են ԱՄՆ-ում գտնվող Թուրքիայի քաղաքացիների միջև քաղաքական, սոցիալական և մշակութային գործունեության կազմակերպումը։ Այն նաև նպատակ ունի նպաստել Միացյալ Նահանգների և Թուրքիայի միջև համագործակցության և պատմական բարեկամության հետագա զարգացմանը…»: FARA-ի գրանցման ձևը բացահայտում է այս լայնածավալ լոբբիստական  հնարքի իրական նպատակը. «Այն նաև կպատրաստի և կտարածի ԱԶԿ-ի նյութերը Միացյալ Նահանգներում՝ ընտրությունների ժամանակ Թուրքիայի քաղաքացիների քաղաքական աջակցության համար»:

 

FARA-ի գրանցումը ցույց է տալիս, որ ԱԶԿ-ի ամերիկյան գրասենյակը ներկայացնում է ԱԶԿ-ի գլխավոր գրասենյակը, որը գտնվում է նախագահ Էրդողանի Չանքայա նախագահական պալատում, Թուրքիայի մայրաքաղաք Անկարայում։ Նշվում է, որ ԱԶԿ-ի ամերիկյան գրասենյակն իր գործունեությունը ֆինանսավորելու համար «չունի հաստատված բյուջե կամ հատկացված որոշակի գումար»։ Դոկտ. Մութլուն աշխատելու է առանց որևէ վարձատրության:

 

FARA-ի գրանցման լրացված դիմումում նաև նշվում է, որ ԱԶԿ-ի ամերիկյան գրասենյակը տեղեկատվություն կտարածի ամսագրերի, թերթերի, գովազդային արշավների, մամուլի հաղորդագրությունների, բրոշյուրների, այլ հրապարակումների, դասախոսությունների, ելույթների, ռադիո և հեռուստատեսային հեռարձակումների, կինոֆիլմերի, նամակների, հեռագրերի, էլեկտրոնային փոստի, կայքերի և սոցիալական մեդիայի միջոցով:

 

ԱԶԿ-ի ամերիկյան գրասենյակը հայտարարել է, որ վերոնշյալ տեղեկատվությունը կհասցնի պետական պաշտոնյաներին, քաղաքացիական խմբերին,  ընկերակցություններին, օրենսդիրներին, գրադարաններին, պետական կառույցներին, կրթական խմբերին, թերթերին և ազգային խմբերին:

 

Դժվար թե դոկտ. Մութլուն կարողանա նման հսկայածավալ աշխատանք կատարել «կես դրույքով»՝ առանց անձնակազմի և առանց վարձատրության։ Հուսով եմ, որ ԱՄՆ արդարադատության նախարարությունը ուշադրությամբ կհետևի նման հսկայական ծախսերի համար օգտագործվող միջոցների շարժին։

 

Թուրքիայի կառավարությունը 2014 թվականից ի վեր թույլ է տվել երկրից դուրս բնակվող իր քաղաքացիներին քվեարկել ներքին ընտրություններում: Սփյուռքում գտնվող Թուրքիայի քաղաքացիների քվեն կարևոր է, քանի որ 2018 թվականի նախագահական ընտրություններում քվեարկել է մոտ 1.5 միլիոնը կամ արտերկրում բնակվող թուրքերի ավելի քան 50 տոկոսը, այդ թվում՝ Գերմանիայում՝ 811 հազար, Ֆրանսիայում՝ 186 հազար, Նիդեռլանդներում՝ 145 հազար, Ավստրիայում՝ 60 հազար և ԱՄՆ-ում՝ 46 հազար: Էրդողանն ստացել է արտասահմանում տրված բոլոր քվեների մոտ 60 տոկոսը։

 

ԱՄՆ-ում գործող «Ալ-Մոնիտոր» լրատվական կայքը հաղորդել է, որ «Թուրքական ընդդիմության առաջնորդ Քեմալ Քըլըչդարօղլուն բարձրաձայնել է, որ միլիոնավոր դոլարներ են գողացվել, որպեսզի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, գալիք ընտրություններում պարտվելու դեպքում, փախչի երկրից… Քըլըչդարօղլուն ասել է, որ 61 միլիոն դոլարին համարժեք գումար է «անսպասելիորեն» փոխանցվել Միացյալ Նահանգներ՝ նախագահին մոտ կանգնած կրթական հիմնադրամների միջոցով»։ Նյու Յորքում գտնվող «Թյուրքեն» հիմնադրամի 2017 թվականի հարկային հայտարարագիրը ցույց է տալիս, որ նրա ունեցվածքը  կազմում է ավելի քան 43 միլիոն դոլար: Էրդողանի երկու երեխաները՝ որդին՝ Բիլալը և դուստրը՝ Էսրան, եղել են Հիմնադրամի խորհրդում։ 2014 թվականին Հալիլ Մութլուն նշանակվել է «Թյուրքեն» հիմնադրամի նախագահ։ Նա նաև Վաշինգտոնում գործող Թուրք-ամերիկյան ազգային ղեկավարման հանձնաժողովի խորհրդի անդամ էր, մինչև որ նրա կինը՝ Լին Մութլուն, փոխարինեց նրան խորհրդի կազմում:

 

Դեռ հայտնի չէ, թե արդյոք դոկտ. Մութլուն կկարողանա համոզել մեծ թվով թուրք ամերիկացիների քվեարկել Էրդողանի օգտին հաջորդ տարվա ընտրություններում: Ամենակարևորը, եթե Էրդողանը չվերընտրվի և մնա Թուրքիայում, ինչ իրավական խնդիրներ են նրան սպասվում մի քանի տասնամյակ թուրքական բազմաթիվ օրենքներ խախտելու համար:

 

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի

 

 

 

Նոյյան տապան  -   Քաղաքական