Ներքին ցեղասպանություն Հայաստանում

Մաս2 - գիտության մեջ անհրաժեշտ գործողությունները և

Փաշինյանի գործողությունները

 

Գրիգոր Բարսեղյան

Հայմասնագետների խորհրդի նախագահ, գիտությունների դոկտոր,

Մարի Կյուրիի անվան միջազգային գիտական մրցանակի դափնեկիր

 

       Նախաբան։ Վերջին տարիներին ես առաջ եմ քաշել 15 սկզբունք, մանրամասն բացատրություններով, որոնց վրա պետք է կառուցվի գիտության ճիշտ համակարգը։ Դրանք արժանացել են պաշտոնյաների (ակադեմիկոսների ինստիտուտների, նախարարության և կոմիտեի պաշտոնյաների) անթաքույց թշնամանքին: Պաշտոնյաները տարակուսանքի մեջ են՝ մենք հասել ենք մեր դիրքերին, աթոռներին, և մեզ ոչ մի սկզբունք պետք չէ։ Պաշտոնյաներն ասես ասում են՝ տվեք մեզ ցանկացած խնդիր, և մենք առանց որևէ սկզբունքի կլուծենք դրանք։ Հարց է առաջանում ակադեմիկոսներին՝ իսկ ինչո՞ւ եք ստացել ձեր ակադեմիական արտոնությունները։ Ո՞վ կարող է վկայել, որ դուք ազնվորեն եք վաստակում ձեր հացը, որ առնվազն ինչ-որ մակարդակ ունեք, համապատասխանաբար, գիտությունը ղեկավարելու իրավունք: Ցույց տվեք այդ վկայությունները, եթե այդպիսիք կան։ Հակառակը, դուք լավ գիտեք, որ մյուսները, ոչ ակադեմիկոսները, ապացույցներ ունեն, որ նրանք ստեղծել են նոր տեսություններ: Բացատրեք, թե ինչու նրանք ակադեմիկոսներ չեն, և դուք, ովքեր նույնիսկ երազել չեն կարող տեսությունների մասին, ակադեմիկոսներ եք: Եվ հետո,բազմաթիվ պաշտոնյաներ նախարարությունում և կոմիտեում, որոնք անգամ չնչին պատկերացում չունեն գիտության մասին։ Ինչու են նրանք, այդ անմակարդակները վստահ, որ գիտությունը ղեկավարելու «աստվածային» իրավունքն ունեն։  

       Եվ ահա, այդ արկածախնդիր ուժերը, բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ համագործակցելով, մղձավանջի մեջ են պահում ամբողջ գիտությունը։

       Պրակտիկան ցույց է տվել, որ մեր մարդիկ ի վիճակի չեն միանգամից ընկալել առաջ քաշված 15 սկզբունքները, ի վիճակի չեն առանձնացնել գլխավորը ոչ գլխավորից։

       Նրանց օգնելու համար ես կրկին գրում եմ այդ սկզբունքների մասին, այս անգամ առանձնացնելով երկու անհրաժեշտ գործողություններ և կներկայացնեմ կետերը հակիրճ: Այդպես ավելի հեշտ կլինի հիշել:

 

Բովանդակություն

       Հիմնականհարցը։ Առաջին հիմնական անհրաժեշտ գործողությունը: Երկրորդ հիմնական անհրաժեշտ գործողությունը՝ գիտության մեջ բարձր արդյունավետության համակարգի կառուցում: Ճիշտ համակարգկառուցելու իմ գաղափարները և դրանց ազդեցությունը այս փուլում: Փաշինյանի գործողությունները։ Իմ առաջարկությունները չհասկանալու հրեշավոր հետևանքների օրինակներ։

 

1. Գլխավոր հարցը (արդիական է ամբողջ աշխարհի համար)

       Սկսեմ գլխավորից՝ Հայաստանում չկա որևէ գիտաշխատող (գիտնական), որի վարկանիշը որոշված է։

       Մարդիկ չեն հասկանում, որ նման իրավիճակում ոչ մի հարց լուծում չի կարող ստանալ։Մարդիկ չեն հասկանում, որ նման իրավիճակում չի կարելի ակադեմիական ավաններ կառուցել կամ նոր գիտական հաստատություններ ստեղծել։ Քանի որ նման ավաններում «տեր ու տիրական» կդառնան ոչ թե գիտնականները, այլ արկածախնդիրները, որոնք «կհամագործակցեն» իշխանությունների հետ։

Ընդ որում, գիտական կյանքը վերածվում է մեկ շարունակական քրեական գործի:

       Մարդիկ չեն հասկանում, որ նման իրավիճակում անիմաստ է որևէ առաջարկ անել։

       Ավելին, ոչ մի հարց չի կարող նույնիսկ ճիշտ առաջադրվել։

 

1. Առաջին հիմնական անհրաժեշտ գործողությունը:

       Այսպիսով, մենք գալիս ենք առաջին հիմնական անհրաժեշտ գործողությանը՝ սահմանել ճիշտ վարկանիշային համակարգ և դրա հիման վրա որոշել գիտնականների և տեխնոլոգների վարկանիշները:

       Եթե մենք դա չանենք, ապա ցանկացած գործողություն դառնում է ցեղասպանություն գիտության մեջ։

Ընդ որում, գիտական կյանքը վերածվում է մեկ շարունակական քրեական գործի:

       Ամենավատն այն է, որ կառավարությունը դա չի գիտակցում։ Իսկ դա արդեն գիտության ցեղասպանություն է և կործանում Հայաստանի համար։

 

1. Երկրորդ հիմնական անհրաժեշտ գործողությունը՝ գիտության մեջ բարձր արդյունավետության համակարգի կառուցում:

       Սակայն, սա միայն սկիզբն է: Բարձր արդյունավետության համակարգին հասնելու համար անհրաժեշտ է հետևյալը՝

       Հասնել նրան, որ գիտության մեջ բոլոր հարցերը լուծվեն հենց տվյալ ոլորտում բարձր վարկանիշ ունեցող մասնագետների կողմից։ Դա անհերքելի է։ Յուրաքանչյուր ոք, ով չի նպաստում դրան, սպանում է գիտությունը:

       Այս առումով երևան են գալիս 1-3 խնդիրները: Խնդիր 1. անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր ոլորտում ստեղծել վարկանիշային սանդղակ: Հաջորդ խնդիր 2. յուրաքանչյուր ոլորտում ստեղծել խորհուրդներ (հանձնաժողովներ), 1-ին խնդրի վարկանիշների վրա հիմնվելով: Այդ ժամանակ մենք կիմանանք, թե ով և ինչի է ընդունակ այդ ոլորտում, ո՞ւմ կարող ենք հանձնարարել լուծելու այս կամ այն խնդիրը, ո՞վ պետք է դառնա ակադեմիկոս, ո՞վ և ո՞ւմ պետք է ղեկավարի ինստիտուտում, ֆակուլտետում, լաբորատորիայում։ Վերջապես, խնդիր 3. պետք է հասնել նրան, որ ներդրվի անսասան կանոն (եթե ուզում եք օրենք), ըստ որի բոլոր գիտական հարցերը լուծվում են նշված խորհուրդներում կամ հանձնաժողովներում, որոնք կազմված են ամենաբարձր վարկանիշ ունեցող մասնագետներից: Պաշտոնյաները պարզապես պետք է կատարեն նրանց որոշումները։

       Ի՞նչկարելի է վիճարկել այստեղ: Ոչի՛նչ չի կարելի վիճարկել: Հակառակ դեպքում կստացվի այն, ինչ մենք տեսնում ենք ամեն օր։ Ցանկացած պաշտոնյա, ով չունի ոչ վարկանիշ, ոչ գիտելիք, կարող է մղձավանջի մեջ գցել գիտական հանրությանը և չկա այնպիսի ուժ, որը կարող է կանգնեցնել այս մղձավանջային իրավիճակը։

       Նշված երեք խնդիրները լուծվում են արագ և առանց որևէ ներդրումների։ Ես բազմիցս և երկար ժամանակ ամեն ինչ նկարագրել եմ, տես, օրինակ, https://nt.am/ru/news/332897/

 

Արդյունքում մենք կստանանք գիտության

պրոֆեսիոնալ և արդյունավետ կառավարում:

 

1. Ճիշտ համակարգկառուցելու իմ գաղափարները և դրանց ազդեցությունը այս փուլում:

       Ավելի քան 15 տարի ես գրում եմ, թե ինչպես ճիշտ վերազինել գիտությունը՝ գրել եմ ավելի քան 100 հոդված, առաջ քաշել հայեցակարգային բնույթի շուրջ 15 սկզբունք, որոնց վրա պետք է հիմնված լինի ճիշտ համակարգը:Համեմատության համար ոչ ակադեմիան, ոչ վարչապետին կից ստեղծված խորհուրդը, ոչ բոլոր համալսարանները, ոչ պաշտոնյաների ողջ բանակը որևէ սկզբունքային կետ առաջ չեն քաշել։

       Մինչդեռ իմ առաջարկներից ոչ մեկը վերևներում չի դիտարկվել։ Միգուցե ես որպես մասնագետ վստահություն չե՞մ ներշնչում: Կարծես թե, ոչ՝ եվրոպական գիտական խորհուրդն ինձ շատ մեծ միջազգային գիտական մրցանակ շնորհեց և հիշատակեց որպես դասական տեսության հեղինակ, աշխարհում հայտնի գիտնականները նշել են իմ 3 տեսությունները: Գուցե հիմարություններ ե՞մ ասում:Կարծես թե, ոչ՝ իմ առաջարկներից ոչ մեկը ոչ մեկի կողմից չի մերժվել:

       Նկարագրելու համար, թե ինչպես են իմ գաղափարներն ազդել ներկա իրավիճակի վրա նշենք, որ վերը նշված 15 հայեցակարգային կետերից 6-ը վերաբերում են կառավարության ներկայացրած գիտնականների վարկանիշների (պաշտոնների) գնահատման համակարգի քննադատությանը: Իմ կողմից նշվել են կառավարության 6 հայեցակարգային, հրեշավոր  առաջարկներ, որոնք, ըստ էության, տանում են դեպի հայոց գիտության ցեղասպանություն։ Դրանք, իհարկե, ցեղասպանական առաջարկների հեղինակներն անտեսել են։

       Կառավարության առաջարկն այնքան անհեթեթ է, որ իմաստ չունի փորձել շտկելու այն։ Պետք է էապես վերանայել բուն հայեցակարգը։

       Վերը նշված բոլոր քննադատությունները, ինչպես նաև ճիշտ որոշումները բազմիցս հրապարակվել են իմ կողմից և հասցվել իշխանավորների ուշադրությանը։

       Եվ, չստանալով ոչ մի պատասխան, մենք (տեխնոլոգիաների ոլորտում ակնառու նվաճումներ ունեցող Սամվել Գևորգյանի հետ միասին) որոշեցինք դիմել վարչապետի գրասենյակ։

       Վարչապետի գրասենյակը մեր հարցումն ուղարկել է «Գիտության» նախարարություն, նախարարությունն էլ այն ուղարկել է կրթության և գիտության կոմիտե։ Այսինքն, մեր դիմումնուղղվել էր հենց նրանց, ովքեր վերը նշված կառավարության հակագիտական փաստաթղթի մեղավոր են, հենց նրանց, ովքեր համակարգ են առաջարկել հայեցակարգային (հրեշավոր) սխալներով։

       Եվ ահա, մենք ստացանք մեր հարցման պատասխանը կոմիտեից։ Դա ոչ թե պատասխան էր, այլ հրեշավոր զառանցանք։ Այդ պատասխանում ոչ մի խոսք չկա մեր քննադատության մասին (6 հայեցակարգային սխալ և մեր առաջարկած ճիշտ լուծումների մասին)։ (Պատկերացրեք, ո՛չ մի խոսք գլխավորի մասին)։ Փոխարենը պատասխանը լի էր գիտնականների գնահատման նրանց առաջարկած հրեշավոր համակարգի գովերգումով և միջազգային փորձին հղումներով։

       Այստեղ տեղին է ասել՝ ստում են ու չեն կարմրում։

       Նույնիսկ վարչապետի գրասենյակը նշեց, որ չի կարելի այդքան անթույլատրելի էժանագին ձևով պատասխանել մեր բարձրացրած հարցերին։

       Հետևեց երկրորդ պատասխանը՝ ոչնչով չտարբերվելով առաջինից (արդեն վարչապետի գրասենյակի կողմից քննադատված)։

       Այստեղ տեղին է հիշել այն, ինչի մասին մենք գրել ենք վերը նշված հոդվածում՝ իրենց պաշտոնին չհամապատասխանող պաշտոնյաները իրենց ոլորտում միշտ ցեղասպանություն են կազմակերպելու։

 

       Հիմաուշադրություն դարձրեք հետևյալին։  

       Ներկայումս մեր նամակն անցել է գիտության և տեխնոլոգիաների ոլորտի բոլոր հիմնական պաշտոնյաների աշխատասենյակներով։ Այնպես որ, բոլոր հիմնական պաշտոնյաներն արդեն տեղեկացված են երկրի համար իրենց հրեշավոր (ցեղասպան) սխալների մասին։ Եթե մինչ այժմ պաշտոնյաները կարող էին ասել, որ պարզապես սխալվել են, ապա նրանք արդեն մոտ կես տարի տեղեկացված են, որ իրենց սխալները ցեղասպան բնույթ են կրում։ Այնպես որ, եթե նրանք քայլեր չձեռնարկեն մեր բարձրացրած խնդիրների լուծման ուղղությամբ, կհայտարարվենգիտության ցեղասպանության կազմակերպիչներ։

       Արդեն կես տարի պաշտոնյաները պետք է ընդունեին, որ իրենք գիտության ցեղասպանություն են կազմակերպել և պետք է քայլեր ձեռնարկեին իրավիճակը շտկելու համար։ Կես տարվա ընթացքում նրանք կարող էին շատ բան անել, բայց, հավանաբար, հույս ունեին, որ Փաշինյանը չի դիպչի իրենց (Փաշինյանի մարդկանցով շրջապատված մարդկանց) և չի պատժի նրանց կատարած ցեղասպանության համար։

       Սակայն, ժամանակը գնում է: Պաշտոնյաներն արդեն կես տարի է գիտության մարդասպանների կարգավիճակում են։ Նրանք արդեն գիտեն, որ սպանում են գիտությունը, բայց շարունակում են նույն ոգով: Փաշինյանը և համապատասխան պետական մարմինները պետք է զբաղվեին դրանով։

       Եթե նրանք ներեն ցեղասպանականպաշտոնյաներին, եթե նրանք մոռանան այդ մասին, ապա գիտնականները չպետք է մոռանան։ Այլապես մենք երկիր չենք կառուցի։

 

1. Փաշինյանի գործողությունները

       Պարկեշտմարդը պետք է ճշմարտությունն ասի, ինչպիսին էլ այն լինի:  

       Նշենք Փաշինյանի գործողությունների դրական և բացասական կողմերը։

       Փաշինյանի գլխավոր դրական կողմն այն է, որ նա հանրապետության առաջին ղեկավարն է, ով զբաղվել է գիտության հարցերով։ Երկրորդ դրական կողմը ներկայացնելու համար մենք պետք է վերադառնանք սույն հոդվածի 3-րդ կետին, որտեղ ներկայացված էր 15 հայեցակարգային սկզբունք՝ դրանցից 6-ը վերաբերում էին պաշտոնյաների հրեշավոր սխալներին, 9-ը վերաբերում էին գիտության ճիշտ կառուցմանը:

       Եվ ահա Փաշինյանը նշել է այդ 9 կետերից երկուսը, որպես Հայաստանի համար անհրաժեշտ։ Դրանք կետեր էին այն մասին, որ (ա) պետք է հաշվի առնվեն միայն այն գիտնականների տվյալները, որոնք հիշատակված են միջազգային գիտական հրատարակություններում, և (բ) հենց այդպիսի ամենաբարձր վարկանիշ ունեցող գիտնականներն են, որ պետք է խրախուսվեն առաջին հերթին:

       Եկեք հասարակ բառերով մեկնաբանենք այս կետերի էությունը: Պատմությունը լի է ստերով և խաբկանքներով։ Նաև գիտության պատմությունը, հատկապես Հայաստանի գիտության պատմությունը: Եվ ահա, նման, երկիրը քանդող խաբկանքը կանգնեցնելու համար պետք է համատարած կիրառել (ա) կետը։ Այնուհետև (բ) կետը դառնում է ակնհայտ:

       Ինչպեսնույնիսկ ավագ դպրոցի աշակերտը կարող է համոզվել դրանք մանրուք չեն։

       Լավ կլիներ, որ Փաշինյանի թիմում գտնվեր մեկը, ով նրան հուշեր, որ անթույլատրելի է 9 կետերից 2-ը վերցնել, չնշելով հեղինակին և անտեսել մնացած 7 կետը։

       Թողնենք դա Փաշինյանի և նրա խորհրդականների խղճին։

       Հետո, կարծես թե, որպես գիտաշխատող, ես պետք է ողջունեի գիտաշխատողների աշխատավարձի կտրուկ բարձրացումը և գիտական ավան հիմնելու գաղափարը: Եվ պետք է հավանություն տայի դրան, որպես Փաշինյանի գործունեության դրական կողմ։ Բայց ես պնդում եմ, որ Փաշինյանը այդ ամբողջ գումարը քամուն է տվել ու տալիս է և նրա ջանքերն ապարդյուն են։ Այսինքն,ես նրա այդ որոշումը գնահատում եմ որպես ճակատագրական բացասական գործունեություն։

       Ինչո՞ւ։ Ամեն ինչ շատ, (և շա՜տ) պարզէ։  

       Բանն այն է, որ գիտության ողջ ղեկավարությունը (ակադեմիկոսների ինստիտուտ, կոմիտեի և նախարարության պաշտոնյաներ) կիրականացնի ակադեմիական ավանի ղեկավարումը և կտնօրինի (այս անգամ) մեծ ֆինանսներ։ Իսկ ովքեր են նրանք։ Ակադեմիկոսները, այն մարդիկ են, ովքեր ընտրվել են գանգստերական ընտրությունների միջոցով, իսկ պաշտոնյաները՝ շրիշակից ցածր մարդիկ (գիտության իմաստով); մենք նրանց կկոչենք «անմակարդակներ»: Նրանցից քչերը կարող են նույնիսկ երազել գիտական պաշտոնական պարբերականներում տվյալներ ունենալու մասին, ինչպես արդեն հասկացել է Փաշինյանը։

       Այսպիսով, արդյունքում կստացվի, որ ակադեմիական ավանի և գիտության ֆինանսավորման համար հսկայական գումարները կտնօրինեն «անմակարդակներ»-ը։ Հիշեք այդ նրանք էին, ովքեր կառավարության նախագիծ էին ներկայացրել 6 հայեցակարգային, հրեշավոր  թերություններով։ Այսինքն, նրանք նույնիսկ ավելի վատն են, քան «անմակարդակներ»-ը: Այսինքն,նման նախաձեռնությունների հետևանքով փլուզումն անխուսափելի կլինի։

       Այ, երբ Փաշինյանը ականջալուր լինի սույն հոդվածի 2-րդ կետին, այսինքն ՝ գիտության մեջ հաստատի կառավարում ամենաբարձր աստիճանի պրոֆեսիոնալների ընդգրկմամբ։ Այ, այդ ժամանակ պետք է ողջունել ֆինանսավորման աճը։

 

1. Իմ առաջարկությունները չհասկանալու հրեշավոր հետևանքների օրինակներ:

       Տեսեք, թե ինչի է հանգեցնում առաջին և երկրորդ հիմնական գործողությունների անտեսումը:

       Նախ, գիտնականների պրոֆեսիոնալիզմը անտեսելու դեպքում պաշտոնյաներն անվերահսկելիորեն թալանում են այն ամենը, ինչ հնարավոր է։ Հիշենք, որ նրանք (կոմիտեի պաշտոնյաները) գովազդեցին «Քենդլ» կենտրոնը, որտեղ պարտակեցին գիտությանը հատկացվող միջոցների զգալի մասը։ Նրանք մսխեցին գիտության բոլոր փողերը: Կերան ու մարսեցին։ Ոչ ոք պատասխան չի տվել այս էպիկական գողության համար։ Որտե՞ղ են հաշվետվությունները: Որտե՞ղ է պատճառների հետաքննությունը։ Չէ որ, պաշտոնյաները ֆանտաստիկ գումարներ են գողացել։

       Առավել առաջադեմ գիտնականները պաշտոններ չեն զբաղեցնում (համաձայն պաշտոնյաների տարիքի սահմանափակման մասին մեզ մոտ ընդունված ամենահիմար կանոնի)։  

       Նման պայմաններում ինստիտուտի տնօրեն կարող է դառնալ ոչ թե ամենից առաջադեմ գիտնականը, այլ ցանկացած ոք, նույնիսկ չնչին արժանիքներով։ Հետո ի՞նչ: Իսկ այն, որ ինստիտուտում անմիջապես կձևավորվի մարդկանց մի խումբ, որոնք կսեփականաշնորհեն ինստիտուտի բոլոր հնարավորությունները։ Նման ինստիտուտներում անմիջապես կհայտնվեն «կայսր-Կալիգուլաներ», որոնք իրենց ձիերին կանցկացնեն սենատ։

       Օրինակ, իմ մաթեմատիկայի ինստիտուտում արդեն 11 ամիս գիտական խորհուրդը  նիստ չի անցկացրել։

       Ահա թե ինչ է տեղի ունենում եթե մեր առաջարկած կանոնը չի ընդունվում, որ առավել առաջադեմ գիտնականները պետք է ընդգրկվեն խորհուրդներում և հանձնաժողովներում, և պաշտոնյաները պարտավոր են կատարել նման խորհուրդների որոշումները՝ տես 3 խնդիրը վերևում:

       Ի վերջո, բերեմ համաշխարհային մի քանի բարձրագույն կարգի մրցանակների արժանացած, տեխնոլոգիաների հայտնի մասնագետ Ս. Գևորգյանի նկատմամբ պաշտոնյաների գեր-գռեհիկ վերաբերմունքի օրինակ։ Նույն աշխատանքը Հայաստանում գնահատել են «զրո» միավոր։

       Այս ամենը ցույց է տալիս, որ Հայաստանում հիմա այլասերում և կամայականություն է տիրում, որը, իմ խորին համոզմամբ, կարող է կանգնեցնել միայն իմ առաջարկների իրագործումը:

 

Մասառաջին՝ https://nt.am/ru/news/332897/

---